Grænland; örar breytingar og hætta á spillingu.

Stórfelldar breytingar eru framundan í grænlensku efnahagslífi. Erlend stórfyrirtæki munu fá leyfi til námuvinnslu og hugsanlega að flytja til landsins fjölda erlendra starfsmanna. Reynsla annarra landa sýnir að við slíkar aðstæður er mikil hætta á spillingu. Ekki virðast mörg dæmi um stórfellda spillingu á Grænlandi. Hins vegar eru þær stofnanir, lagarammi og ferli sem taka ætti á hugsanlegri spillingu mjög veikburða. Grænlendingar verða að sjá til þess að hluti arðsins sem mun verða af stórfelldum framkvæmdum erlendra aðilia renni til allra Grænlendinga eða allrar þjóðarinnar. Grænlensk stjórnvöld ættu að innleiða sáttmála SÞ um baráttu gegn spillingu. Ljóst er að þingmenn og embættismenn mega ekki hafa neina persónulega hagsmuni tengda þeim framkvæmdum sem framundan eru. Tryggja verður rétt og vernd uppljóstrara en réttur þeirra er lítið tryggður nú. Það er nauðsynlegt að koma upp eftirlitsstofnunum sem fylgjast bæði með opinberum aðilum og einkaaðilum. Fjárhagslegt sjálfstæði slíkrar stofnunar verður að tryggja. Verkalýðsfélög í Grænlandi og Danmörku eru eðlilega mótfallin því að erlent vinnuafl,t.d. kínverskt, sé flutt í stórum stíl inní landi og vinni á launakjörum og við aðbúnað sem sé ekki ekki sambærilegur lágmarkskjörum Grænlendinga.

Viðhorf til glæpa og refsingar.

Afbrot og glæpir eru hluti allra samfélaga. Regla sem ekki er einhvern tíma brotin er ekki til. Að brjóta reglu er ekki afbrot og að brjóta lög leiðir ekki alltaf til rrefsingar. Í fjölmiðlum eru frásagnir af glæpum fyrirferðamiklar. Fjölmiðill er söluvara og hann segir frá því sem talið er að auki sölu. Ofbeldis-fíkniefna-og kynferðisbrot eru mjög stór hluti frásagna fjölmiðla. Aðrir brotaflokkar fá mun minni eða enga umfjöllun.Ótti við glæpi er mikill og útbreiddur. Hann er meiri hjá koum en körlum og hann er meiri í þéttbýli en í dreifbýli. Viðhorf Íslendinga til refsinga hafa verið rannsökuð í rúman áratug. Það er greinilegt að meirihluti íslendinga telur glæpi vera mikið vandamál. Nú er raunveruleg þróun glæpa eins og hún er skráð hjá lögreglu og í réttarkerfi eitt og almenningsálitið annað. Yfir 80% landsmanna telur sig örugga eina á gangi að kvöld-eða næturlagi í sínu byggðarlagi. Öryggistilfinning er nokkuð háð aldri. Á þessu ári telja flestir að kynferðisbrot séu mesta vandamálið en alveg fram að 2013 hafa fíkniefnabrot verið talin mesta vandamálið. Í janúar á þessu ári voru daglegar fréttir um barnaníð í fjölmiðlum. Mikil umæða varð eftir kastljósþátt um barnaníð. 2012 voru aðeins 13% sem töldu kynferðisbrot alvarlegasta vandamálið. Viðhorfin eru því ekki í samræmi við veruleikann heldur þann veruleika sem fjölmiðlarnir búa til. Afstaða til afbrota er mismunandi eftir kynjum. Konur telja kynferðisafbrot vera alvarlegri en karlar. Karlar telja hins vegar efnahagsbrot vera alvarlegri en konur. Flestir telja að afbrot tengist fikniefna-og áfengisneyslu fremur en erfiðum heimilisaðstæðum í æsku. Það er greinilegt að meirihluti fólks telur nauðgunardóma vera of væga. 

Er læknastéttin að yfirgefa landið?

Læknar virðast mjög óánægðir með laun sín, kjör og starfsaðstæður. Undanfarin ár hafa verið daglegar fréttir um niðurskurð á sjúkrahúsum og heilsugæsluþjónustu. Fréttir hafa verið af gömlum og úreltum tækjum, bilunum, liftum sem gætu stöðvast og svo framvegis. Ætla mætti að íslenska heilbrigðiskerfið væri komið fram af bjargbrúninni og væri í frjálsu falli. Ýmsar tölur hafa verið nefndar sem sýna að í alþjóðlegum samanburði séu grunnlaun lækna hér mun lægri en í nálægum löndum. Grunnlaun sérfræðilækna hér eru um 530 þúsund á mánuði en ein til ein og hálf milljón í Noregi, Bretlandi,Svíþjóð og Hollandi. Grunnlaun í USA eru ein til fimm milljónir. Þessar tölur gefa að sjálfsögðu sterkar vísbendingar um raunveruleg laun og kjör en segja ekki alla söguna. Í Læknablaðinu hefur komið fram að launakjör á Landsspítala séu engan vegin samkeppnishæf við t.d. laun lækna í Svíþjóð eða jafnvel lækna hér á landi sem starfa utan Landsspítalans. Læknar virðast telja að þeir hafi dregist aftur úr miðað við t.d. lögfræðinga og verkfræðinga sem starfa hjá hinu opinbera. Nýr Landsspítali og ný tæki eru hluti af lausninni en mannauður, rannsóknir og þekking skiptir meira máli. En hvað munu stjórnvöld gera? Fara leið einkavæðingar álíka og í Svíþjóð sem gagnrýnendur segja að leiði til dýrari læknisþjónustu, meiri mismununar og minni gæða. Fá erlenda lækna, t.d. indverska, til starfa í mikið auknum mæli? Hækka veiðigjald á stórútgerðina til að fjármagna fjárfestingar og launahækanir í heilbrigðisgeiranum? Skylda lækna með lögum til að vinna hér á landi í ákveðinn árafjölda eftir nám? Læknar geta auðvitað krafist hærri launa eins og margar aðrar stéttir. Þeir geta einnig bent á það hjá hvaða greinum, fyrirtækjum, stofnunum eða þjóðfélagshópum peninga er að finna. Þeir hljóta að sjá það eins og aðrir hverjir vaða í peningum og vita ekki aura sinna tal.

Og Obama vissi ekkert.

Í samtali við Merkel kanslara sagði Obama forseti á miðvikudag að hann hefði ekki vitað um að sími Merkel væri hleraður. Ef hann hefði vitað af þessu hefði hann stöðvað hlerunina. Forsetanum þykir málið afar leitt og hafi beðist afsökunar. Í næstu viku mun sendinefnd frá þýsku ríkisstjórninni fara til Washington til að upplýsa málið og gera "No Spy" samkomulag. Það er ljóst að þetta mál hefur truflað samband Þýskalands og USA. 

Kynferðisbrot og refsingar.

Það er almenn skoðun að kynferðisbrot séu alvarlegir glæpir og að refsingar séu of vægar. Á árunum 1977 til 1996 var refsing fyrir nauðgun eitt til tvö ár. Beiting ofbeldis réði refsihæð. Á tímbilinu 1997 til 2002 virðast refsingar ekki þyngjast. Refsingar fyrir nauðgun og alvarleg kynferðisafbrot gegn börnum eru fjögur til sex ár. Ástæður refsiákvörðunar er að mestu bundin í lög. Nefna má aldur þolenda, þjáningar, líkamsáverkar, hætta sem fylgdi verknaði, brotaferill bortamanns, hversu einbeittur brotavilji var, tilgangur brotsins og hegðun eftir brot.  Nokkrar ástæður eru ekki festar í lög. Nefna má tjón sem verður af völdum verknaðar s.s. starfsmissi, réttindamissi eða ástvinamissi. Hrottafengið gróft ofbeldi kallar á hærri refsingu sem og ef þolendur eru mjög ungir. Ef um trúnaðarsamband hefur verið að ræða milli brotamanns og þolenda þyngir það refsingu. Ungur aldur gerenda hefur vegið til mildunar refsingar. Kynferðisofbeldi gegn börnum vekur ákaflega sterk tilfinningaviðbrögð hjá fólki sem er eðlilegt. Nú eru birtar myndir á netinu af mönnum sem hlotið hafa dóm (nidingar.wordpress.com). Þar eru einnig tenglar í dómana. Nú hefur Barnastofa lagalega heimild til að fá  upplýsingar úr sakaskrá einstaklinga. Eftirlit með dæmdum afbrotamönnum sem álitnir eru hættulegir hlýtur eðli málsins samkvæmt að vera á hendi opinberra aðila. 

Hver er Russel Brand?

Hann er enskur leikari, uppistandari, útvarpsmaður og rithöfundur. Hann er 38 ára gamall og vakti nýlega mikla athygli fyrir eldmessu sem hann hélt í þætti Paxman á BBC.  Sem uppistandari byggir hann á eigin lífsreynslu drykkjusýki, fíkniefnnotkun og mjög líflegu einkalífi. Foreldrar hans skildu og hann var alinn upp af móður sinni. Þegar hann var sjö ára var hann misnotaður kynferðislega af kennara. 16 ára gamall yfirgaf hann heimili móður sinnar og sambýlismanns hennar. Þá notaði hann hass, amfetamín, lsd og e-töflur. Á þessum árum hafði hann nokkurt samband við föður sinn. Saman fóru þeir til Austurlanda fjær þar sem Russel kynntist fyrst vændiskonum. Russel er grænmetisæta. Hann klæðist á áberandi bóhemiskan hátt. Hann hefur greinst með adhd og geðhvörf. Vegna fíkniefnaneyslu hefur hann margoft verið tekinn fastur af lögreglu. Russel er óvenjulega hæfileikaríkur listamaður og hefur hlotið margvíslega viðkenningu fyrir list sína á mörgum ólíkum sviðum. Þættir hans í sjónvarpi og útvarpi hafa vakið mikla athygli. Hann hefur einnig verið(umdeildur)kynnir á tólistarhátíðum og verðlaunaafhendingum. Hann hefur ritað bækur um heimspeki, sjálfsævisögu og þætti um breskan fótbolta í The Guardian. 

Þjóðirnar tvær og Vilhjálmur Birgisson.

Vilhjálmur er eins og kunnugt er formaður í verkalýðsfélagi Akraness. Hann var eindreginn stuðningsmaður Framsóknar í kosningabaráttunni og er enn stuðningsmaður flokksins(held ég) þrátt fyrir að margir yfirgefi nú flokkinn og gagnrýni hann. Sem stendur virðist flokkurinn standa einn að stjórnarsáttmálanum. Vilhjálmur ber nú saman í blaðagrein niðurfærslu lána hjá fyrirtækjum annarsvegar og heimilum hins vegar. Eðlilega finnst honum halla mjög á heimilin. Frá hruni hafa skuldir fyrirtæja lækkað um 3000 milljarða segir Vilhjálmur. En lítið sem ekkert hefur verið gert fyrir heimilin segir verðalýðsforinginn. Nú vitum við ekki hvort Vilhjálmur tekur þau orð forsætisráðherra hátíðlega að heimsöguleg tímamót séu framundan í skuldaleiðréttingarmálefnum heimillanna. Þessi orð féllu fyrir fríð góða í Flórída eins og kunnugt er. Samkvæmt skýrslum AGS hafa skuldir heimila lækkað um 14% frá hruni. Skuldir fyrirtækja hafi lækkað óvenju mikið eða um 45%. Einkum kemur til afskriftir lána og endurreikningur á ólöglegum gengistryggðum lánum. Heimili eru mörg og mismunandi. Sum eru eignamikil og hafa háar tekjur og miklar skuldir en önnur eignalítil, með lágar tekjur, miðlungsskuldir en mikla greiðsluerfiðleika. Heimilin eru sem sagt ólík og mismunandi. Almenn niðurfærsla skulda um ákv. prósenttölu kemur þess vegna tekjuháum , eignamiklum og skuldugum heimilum til góða. Umbjóðendur Vilhjálms eru hins vegar ekki í þessum hópi. Útfærslan skiptir því öllu máli og hún er óþekkt á þessari stundu. Í huga Vilhjálms eru því tvær þjóðir í landinu; þeir sem fá niðurfellingu skulda eða sérhagsmunaelítan og þeir sem fá lítið sem ekkert eða alþýðan. Margir hafa notað samlíkingu um tvær þjóðir. Lenín ritaði eitt sinn að í Bretlandi byggju tvær þjóðir; öreigalýðurinn sem seldi vinnuafl sitt og burgeisarnir sem ættu og stjórnuðu atvinnutækjunum.

Fátækt í Þýskalandi.

Árið 2011 voru 13 milljónir þýskra ríkisborgara fátækir eða líklegir til að verða fátækir. Þetta er mun verra ástand en í Frakklandi svo dæmi sé tekið. Fátækum fer fjölgandi. Þeir voru 12.2% árið 2005, 15.8% 2010 og 16.1% árið 2011. Um er að ræða afstæða fátækt. Sá sem hefur minna en 60% af meðaltekjum(miðgidi) telst fátækur. 2011 voru þetta 2058 evrur á mánuði fyrir hjón með tvö börn undir fjórtán ára aldri. Félagsleg aðstoð er reiknuð með en skattar og gjöld dregin frá. Afstæð fátækt er afstæð! Einstaklingur í Noregi með 1200 evrur á mánuði væri á mörkum þess að vera fátækur en hann gæti lifað góðu lífi fyrir sömu upphæð  í Bulgaríu. Í Grikklandi eru 23% fátækir eða í hættu að verða fátækir. Konur eru í meiri hættu en karlar í Þ'yskalandi. Einstæðar mæður og feður eru í mikilli hættu; 39% eru fátæk eða gætu orðið fátæk. Hlutfallið hjá atvinnulausum og fjölskyldum þeirra er 70%.(Spiegel)

Auðlegðarskattur; réttlátur skattur á krepputímum.

Í Tíund , tímariti Rikisskattstjóra er athyglisverð greinum tekjudreifingu og skattbyrði. Þar er meðal annars fjallað um auðlegðarskattinn. Skatturinnvar lagður á 1200 einstaklinga og 2900 hjón. Um er að ræða 2% fjölskyldna sem eiga 19% allra eigna. 98% fjölskyldna hljóta því að eiga 81% eigna. Eingir eru helst verðbréf, hlutabréf, skuldabréf og innistæður í innlendum og erlendum bönkum. Allt eru þetta eignir sem afar auðvelt er að breyta í peninga og greiða þannig skattinn ef reglulegar tekjur skyldu ekki nægja. Eldri en fimmtugir greiða 84% af álgningunni. Auðlegðarskattur er hvorki meira né minna en 1.5% (!) af skuldlausri eign og er miðað við 75 milljónir hjá einstaklingi 100 milljónir hjá hjónum. Tæp 60% fjölskyldna í þessu hópi hafa háar tekjur og enginn vandi að greiða skattinn með aflafé. Skv Tíund voru 15 fjölskyldu þar sem aflafé nægði ekki til að greiða skattinn. Þeim er að sjálfsögðu mikil vorkun að þurfa að selja hlutabréf innlend eða erlend, til að greiða skattinn. Þetta er ekki fólkið sem við þurfum að finna til með á Íslandi í dag.

Hin hlið skuldakreppu Evrópu.

Ríkissjóðir margra landa hafa tekið lán og skulda mikið. Það er ein hlið málsins. Hin hliðin er að fyrirtæki og heimili skulda einnig mikið. Skuldir heimila eru afar háar á Írlandi og á Spáni. Fyrirtæki eru mjög skuldug í Portúgal og á Spáni. Í löndunum þremur voru skuldirnar mun meira en  tvöföld landsframleiðsla fyrir kreppuna. Þetta var miklu meira en í USA (175%) og Bretlandi (205%). Skuldaniðurfærsla hefur gengið tiltölulega hratt í USA en mun hægar í Evrópu. Ástæður eru einkum þrjár ; í Suður-Evrópu hefur verið fylgt niðurskurðarstefnu sem hefur dýpkað kreppuna og minnkað svigrúm til að lækka skuldir. Í öðru lagi er staða bankanna veik sem hefur takmarkað möguleika þeirra. Í þriðja lagi er evrópsk gjaldþrotalöggjöf skuldurum mun erfiðari en er í USA. Í USA er víða hægt að skila lyklinum og fasteigninni og þar með er skuldarinn laus allra mála. Í Evrópu er þetta ekki möguleiki. Á Ítalíu er gjaldþrotaferlið sjálft langt og kostnaðarsamt en það tekur sjö ár. Húsnæðisskuldir eru sérstaklega háar á Írlandi og í Hollandi. Heimsálfa með uppvakninga-fyrirtækjum og gjaldþrota heimilum mun aldrei blómstra.....