Norsku kosningarnar og lýðheilsan í heiminum.

Í hinu virta breska læknablaði The Lancet birtist nýlega grein um norsku kosningarnar. Höfundur greinarinnar er R Horton og hún birtist 24. 8. 2013. Í greininni er Noregi lýst sem stórveldi á sviði alþjóðlegrar lýðheilsu og á sviði alþjóðlegs samstarfs á sviði bættrar heilsugæslu. Sérstaklega er nefnt GAVI verkefnið. Noregur hefur ásamt Gates stofnuinni lagt þessu verkefni mikið lið. Norðmenn eru fámenn þjóð segir Horton en þeir leggja mikið af mörkum. Þessi stefna hefur verið mörkuð af ríkisstjórn Jens Stoltenberg. Stefna hægri flokkanna og sérstaklega Framfaraflokksins er allt önnur  segir Horton. Ef þessir flokkar mynda stjórn mun stuðningur Noregs við alþjóðleg lýðheilsuverkefni minnka og hlutverk Noregs á alþjóðavettvangi verða veigaminna og dragast saman.

Væntingar neytenda lækka enn.

Væntingarvísitala Gallup mælist nú 66.3 stig en var 100 stig í maí og júní. Þá voru svartsýnir og bjartsýnir álíka margir en nú hafa svartsýnir greinilega vinninginn. Ekki virðist bjart yfir ástandi og horfum í íslensku efnahagslífi. Flestir telja að ástandið í atvinnumálum og efnahagsmálum eigi eftir að versna. Þeir sem hafa lágar tekjur eru sýnu svartsýnni en þeir sem háar tekjur hafa. Hugsanleg skýring er sú að mörgum finnst vera óvissa um skuldaniðurfærslu, bæði hvað varðar hversu mikil hún verður og hvenær. Horfur á vinnumarkaði ættu hins vegar að gefa ástæðu til bjartsýni. Atvinnuleysi minnkar, heildarvinnustundafjöldi vex og störfum fjölgar. Það virðist hins vegar hafa hægt á vexti einkaneyslu á síðustu mánuðum.

Ráðagerð Assads.

Assad virðist nota efnavopn í litlum skömmtum og smáum stíl. Þannig er hægt að dyljast. Fyrir 25 árum lét Hussein drepa 5000 Kúrda með eiturefnum. Hvenær ætlar Assad að gerast svo stórtækur? Þegar fjölmiðlar heimsins hafa horft framhjá drápum í smáum stíl nógu lengi. Eiturefni gera ekki greinarmun á hermönnum og almenningi, engar varnir eru mögulegar og enginn flótti er mögulegur. Átökin í Sýrlandi hafa magnast stig af stigi. Arabíska vorið er 2011 og því fylgja margvísleg mótmæli. Um vorið 2012 hefst borgarastyrjöld. Sumarið 2012 eru framdir stríðsglæpir þar sem eru fjöldamorðin í Hula. 2012/2013 gífurlegur fjöldi flóttamanna flýr átakasvæðin. Assad virðist sannfærður um það að ekkert verði gert þrátt fyrir yfirgnæfandi líkur á því að stjórnarherinn hafi beitt efnavopnum. 100 þúsund manns hafa látið lífið í stríðinu. 2 milljónir hafa flúið land. Milljónir hafa flúið átakasvæðin innanlands. OPCW er fjölþjóðleg stofnun í tengslum við SÞ sem beitir sér fyrir banna á notkun efnavopna. Aðildarríki eru 189 og er Ísland þar á meðal. 

Loftárás á sýrlenska stjórnarherinn en hvað svo?

Það er hafið yfir allan efa að efnavopnum var beitt í héraðinu Ghuta sem er nálægt Damaskus þann 21. 8. 2013. Uppreisnarmenn og stjórnarhermenn vísa sök hver á annan. Öryggisráð SÞ krafðist rannsóknar og USA undirbúa loftárásir á stjórnarherinn. Stjórnvöld í Íran hafa lýst því yfir að komi til hernaðaraðgerða USA (og annarra)geti þau ekki horft aðgerðarlaus á. Átökin væru þar með ekki bundin við Sýrland. Stjórnvöld í Sýrlandi hafa eindregið varað við aðgerður og sagt afleiðingar skelfilegar. Sýrland, Íran og Hisbollah mynd náið varnarsamstarf. Þetta gæti leitt af sér frekari útbreiðslu átaka á svæðinu ef ísraelíski herinn myndi reyna að eyðileggja kjarnorkustöðvar Írans með loftárásum.Í Suður-Líbanon ráða Hisbollah yfir meðlangdrægum eldflaugum sem hægt væri að beita  gegn Ísrael. Loks er ljóst að verði gerðar loftárásir á stjórnarher Sýrlands vex hætta að hryðjuverkum í USA og Evrópu. Heimsbyggðin getur ekki horft aðgerðarlaus á að efnavopnum sé beitt gegn saklausu fólki. En hver eru réttu viðbrögðin? Hvaða ráð duga til að stöðva hrylling stríðsins?

Tilkynningarskylda og barnavernd.

Samkvæmt barnaverndarlögum ber öllum landsmönnum lagaleg skylda að tilkynna til barnaverndarnefnda ef þeim þykir ástæða til. Þá er átt við hverskonar ofbeldi eða vanrækslu. Slíkum tilkynningum hefur fjölgað mikið á síðustu árum. Almenningur hefur tilkynningarskyldu. Allir verða að gefa upp nafn þegar tilkynnt er en hægt er að óska nafnleyndar þannig að eingöngu starfsmenn barnaverndar viti nafn. Hægt er að tilkynna til neyðarlínu 112 sem kemur boðum áfram. Árið 2010 höfðu 16 barnaverndarnefndir bakvakt allan sólarhringinn. Árið 2000 voru tilkynningar 2728 en 2011 voru þær 8661. Fyrstu 3 mánuði þessa árs var fjöldi tilkynninga 2121 en fjöldi barna var 1764. Umönnunaraðilar barna og lögregla hafa einnig tilkynningarskyldu. Ljóst er að ekki eru öll tilvik tilkynnt. Margt kemur til. Nefna má sem dæmi vanþekkingu á einkennum vanrækslu. Vanræksla er ekki eingöngu líkamleg heldur tilfinningaleg. Börn geta einnig verið vanrækt hvað varðar aðstoð við nám og umsjón og eftirlit. Um 70% allra tilkynninga eru af höfuðborgarsvæðinu. 

Á SUS að biðjast afsökunar?

Ungir sjálfstæðismenn hafa skorað á Eygló Harðardóttur og Sigurð Inga Jóhannsson að biðjast afsökunar á því að hafa tekið þátt í því að samþykkja ákærur á hendur Geir H Harde. Nú yfirsést ungu mönnunum að Eygló og Sigurður Ingi voru einnig meðflutningsmenn frumvarpsins um að Alþingi ákærði Geir. Gott og vel. Þetta er ekki ný hugmynd. Eldri og virðulegri sjálfstæðismenn hafa sett fram slíkar hugmyndir á netmiðlum og samfélagsmiðlum. Í þeim hópi eru nokkrir fyrrverandi þingmenn Sjálfstæðisflokksins. Hver skyldi nú vera hugsunin? Eiga framsóknarmenn að sanna eftir á að þeir séu verðugur samstarfsaðili? Hvað þá um dómara í Landsdómi? Eiga þeir líka að biðjast afsökunar? Þetta leiðir hugann að skýrslu Rannsoknarnefndar Alþingis. Nefndarmenn ræddu við fjölmarga menn sem sátu í valdastöðum í bankakerfi , í  opinberri stjórnsýslu og einnig  var rætt við stjórnmálamenn. Enginn þeirra taldi ástæðu til að biðjast afsökunar á því sem hann hafði gert eða ekki gert í aðdraganda Hrunsins. 

Breiðu bökin borga auðlegðarskatt.

Þessi skattur hefur verið umdeildur. Sumir telja hann óréttlátan og hugsanlega í andstöðu við stjórnarskrána. Hann sé hugsanlega eignaupptaka. Aðrir telja hann réttlátan og löglegan. Eðlilegt sé að efnamiklir einstaklingar leggi sitt af mörkum í efnahagslegum þrengingum. Dómstólar verða að skera úr um þetta og eitt mál mun nú þegar hafa verið dómtekið. Skattstofninn er hrein eign einstaklinga eða hjóna. Ef einstaklingur á 75 milljónir eða meira borgar hann slíkan satt og ef um hjón er að ræða er talan 100 milljónir. Skattprósentan er ýmist 1.5% eða 2%. Ef eign er meiri en 150 milljónir hjá einstakling og 200 milljónir hjá hjónum er próseentan 2%. Nú eru aðstæður eignafólks auðvitað mismunandi. Það er á mismunandi aldri og sumir hættir virkri atvinnuþátttöku. Tekjur þeirra eru mismunandi og eignir tilkomnar með mismunandi hætti. Margir erfa eignir frá auðugum foreldrum en aðrir hafa komist í álnir af eigin rammleik t.d. í viðskiptum. Hópur stóreignafólks á Íslandi er ekki stór og hann er hægt að kortleggja nákvæmlega. Auðvitað kemur í ljós að margir stóreignamenn eru skyldir og tengdir. Sumir eru mjög áberandi í þjóðlífinu eins og eigendur stórfyrirtækja og stjórnmálamenn. Undanfarin ár hefur Sjálfstæðisflokkurinn beitt sér untan þings og innan gegn auðlegðarskatti. Skatturinn er talinn ólögleg eignaupptaka. Það eru stór orð og afar ólíklegt að þeir þingmenn sem þau sögðu geti staðið við þau. Löggjafinn hefur víðtækt vald til skattlagningar ef farið er eftir ákveðnum grundvallar reglum. Skattlagnig má ekki vera óbærilega há eða fela í sér brot á jafnræðisreglu.

Tjáningarfrelsið og íslenskir ritstjórar.

Í breska blaðinu Observer birtist í dag opið bréf til Camerons forsætisráðherra frá fjórum norrænum ritstjórum. Það eru ritstjórar Politiken, Aftenposten, Dagens Nyheter og Helsinki Sanomat. Í bréfinu er því haldið fram að opin umræða sé eitt helsta einkenni lýðræðis og um leið mesti styrkleiki þess. Jafnframt hefur hvert ríki rétt til að tryggja innra öryggi sitt. Milli þessara grundvallargilda getur myndast spenna og erfitt að finna jafnvægi á milli. Atburðir í Bretlandi í síðustu viku valda miklum áhyggjum. Skylda okkar er að vernda þá einstaklinga sem taka þátt í lýðræðislegri umræðu á grundvelli laga. Við erum mjög undrandi á breskum yfirvöldum sem nota hryðjuverkalög til að yfirheyra og beita einstaklinga þrýstingi. Þetta gæti haft áhrif að aðgerðir yfirvalda í öðrum löndum. Aðgerðirnar eru í mikilli mótsögn við stolta breska hefð þar sem mannréttindi og lýðræði eru í forgrunni. Þetta er efnilega innihald bréfsins. En nú vaknar spurningin ; hvers vegna var enginn íslenskur ritstjóri með í hópnum sem ritaði bréfið? Var ekki haft samband við neinn eða vildi enginn vera með? Við gerum fastlega ráð fyrir að svör við þessu fáist nástu daga.

Ofbeldi gagnvart börnum.

Á heimasíðu Barnaverndarstofu má lesa skýrslu frá árinu 2010 eftir Steinunni Bergmann. Þar koma fram margvíslegar upplýsingar um þennan viðkvæma málaflokk sem ofbeldi gagnvart börnum er.  Árið 2006 bárust 417 tilkynningar til barnaverndarnefnda. Í 329 var grunur um líkamlegt ofbeldi en 88 tilkynningar voru vegna gruns um vanrækslu eða annars konar ofbeldi. Í ljós kom að 189 tilkynningar voru vegna gruns um ofbeldi af hálfu foreldra. Karlar voru í meirihluta meintra gerenda eða 62%.  Drengir á aldrinum 6 til 10 ára voru fjölmennasti hópur þolenda. Hlutfall barna af erlendum uppruna var hærra en heildarhlutfall af börnum gaf tilefni til. Tilkynningar virðast snerta aðstæður þar sem foreldrar hafa misst tök á uppeldinu. Þá er gripið til þess að lörunga börn, rassskella , hrinda eða sparka. Sjáanlegir áverkar voru í 36 tilvikum og áverkavottorð gefið út í 9 tilvikum. Í 5 tilvikum óskaði barnaverndarnefnd lögreglurannsóknar. Í 2 tilvikum voru mál felld niður en ekki var vitað um lyktir þriggja mála.  Ísland er í hópi þeirra ríkja þar sem líkamlegar refsingar barna eru algerlega bannaðar. Málið er flókið og viðkvæmt. Ekki eru öll mál tilkynnt til barnaverndarnefnda. Tilkynningar til barnaverndarnefnda hafa verið fáar hér á landi í alþjóðlegum samanburði en það gæti þýtt að hluti mála kæmi ekki uppá yfirborðið.

Manndráp á Íslandi.

Í alþjóðlegum samanburði eru morð ekki algeng hér á landi. Hér hefur til skamms tíma ekki verið skipulögð glæpastarfsemi sem beitir ofbeldi. Morð eiga sér því stað í öðru samhengi. Með nokkurri einföldun má segja að hinn dæmigerði gerandi sé ungur einhleypur karl með sakaferil að baki. Ef um náin tengsl var að ræða brutu karlar gegn fyrrverandi eða núverandi maka. Á Íslandi eru náin tengsl gerenda og þolenda algeng. Í greiningu á manndrápsmálum 1921 til 1990 kom í ljós að einungis í 33% þekktust gerandi og þolandi lítið eða ekkert. Meðalaldur gerenda á sama tímabili var 28. 6 ár. Mikill meirihluti brotamanna eru ógiftir eða ekki í sambúð. 8% gerenda voru ósakhæfir vegna geðrænna sjúkdóma en mun fleiri áttu við geðræna sjúkdóma að stríða. Ef þannig er þá eru menn líklegri til að drepa ókunnuga. Algengasti brotastaður er heimili brotaþola og sameiginlegt heimili brotaþola og geranda. 73% brota áttu sér stað í Reykjavík og nágrenni. Morð eru af ýmsum toga og hvert morð hefur sín sérkenni. Morð getur verið hluti af fjölskylduharmleik. Það getur líka verið hluti af ágreiningi eða uppgjöri. Áfengi og fíkniefni skiptir oft máli. Morð geta verið þrautskipulögð eða framin í æðiskasti. Margt bendir til þess að morðtíðni muni hækka hér á landi á næstu árum.