Hrunið og efnahagsafbrot.

Eftir einkavæðingu bankanna 2002 færðist smá saman mikið vald frá ríkisvaldinu til fjármálastofnana. Lög um fjármálaviðskipti voru einfölduð og bankarnir fengu aukið svigrúm til lántöku, lánveitinga og fjárfestinga. Sköpunarverki tók meir og meir völd frá skapara sínum og það leiddi til margvíslegra átaka. Árin á undan hruninu höfðu skapað siðrofsástand. Fjármálalöggjöfin var óljós og götótt, eftirlit lítið og ekki samræmt milli stofnana og valdakerfi, stjórnunarhættir og launakerfi fjármálastofnana ýtti undir spillingu, óeðlilega fyrirgreiðslu og valdbeitingu. Í fyrirtækjamenningu bankanna voru lög hindrum sem reynt var að yfirstíga með skapandi krafti. Mælikvarðinn á það hvað er löglegt og ólöglegt, rétt og rangt verður fljótandi og ógreinilegur. Dæmi um þetta er olíumarkaðurinn eins og hann var á sínum tíma þar sem stjórnendur gerðu ekki greinarmun á samkeppni og samsteypu(kartell). Embætti Sérstaks Saksóknara var stofnað 1.2. 2009. Of snemmt er að leggja mat hver árangur hefur verið. Hins vegar er nauðsynlegt að draga lærdóma af Hruninu.. Það er ljóst að hvorki íslenskum bankamönnum né stjórnmálamönnum  verður kennt um alþjóðlega fjármálakreppu. Það sem kom á undan hruninu var að löggjöf var einfölduð(deregulation) og bönkum gefið  mikið svigrúm. Á sama tíma er eftirlit lítið og illa samræmt. Á sama tíma þróast mjög sérstök menning innan fjármálageirans. Það liggur fyrir að taka verður á öllum þesum atriðum. Við þurfum ekki að finna upp hjólið. Aðrar þjóðir hafa gengið í gegnum bankakreppur og lært af því.

Efnahagsbrot á Íslandi.

Þegar minnst er á efnahagsbrot dettur líklega flestum í hug brot á skattalögum og svökölluð svört vinna. Þetta eru mikilvægar tegundir og oft fréttaefni. Efnahagsafbrot fela í sér misnotkun á valdastöðu til að afla ólögmæts ávinnings. Það er ljóst að slík afbrot valda fjárhagslegu tjóni. Þau valda ekki síður miklu siðferðilegu tjóni. Á árunum fyrir Hrun á sér aukning efnahagsafbrota hér á landi. Mikill vöxtur var í hagkerfinu, regluverkið óljóst og spilling í fyrirtækjamenningu fjármálafyrirtækja. Í þessum brotaflokki eins og sumum öðrum er langur vegur frá verknaði til rannsóknar og ákæru. Ísland gerist aðili að EES-samningi 1994. Samkeppniseftirlitið er stofnað 1993 og FME flutt frá Seðlabanka 1999. Með einkavæðingu bankanna stækkarr fjármálamarkaðurinn mjög hratt og yfirvöld hafa ekki lendur stjórn á því sem þar gerist. Fjármálamarkaður er í eðli sínu alþjóðlegur en það eru eftirlitsstofnanir ekki. Við slíkar aðstæður verða lög hindrum fyrir fjárfesta sem reynt er að komast í kringum. Græðgi og frami eru ofar lögum. Málum í meðferð hjá Samkeppniseftirliti fjölgaði mikið eftir 2005. FME er stofnað 1999 og eru tekjur þess frá fjármálastofnunum sem það hefur eftirlit með. Auknig á tekjum FME hefur þó ekki verið í neinu samræmi við vöxt fjármálastofnana. Fyrstu árin átti FME í harðri samkeppni við bankana um starfsfólk en þeir buðu yfirleitt mun betri laun. Embætti Skattrannsóknarstjóra verður til 1993. Skattsvik, bókhaldsbrot og fjársvik hafa verið algengustu tegundir brota hér á landi. Það eru karlmenn fremur en konur sem fremja efnahagsbrot og þeir eru helst á aldrinum 40 ára til 50 ára en í mörgum öðrum brotategundum eru menn mun yngri.  Árið 2011 var áætlað að töpuð gjöld vegna svartrar vinnu væru yfir 10 milljarðar á ársgrundvelli.

Eru fjármálastofnanir landeigendur?

Samkvæmt Lögbýlaskrá voru um 90 lögbýli í eigu fjármálastofnana um síðustu áramót. Það er 1.4% allra lögbýla. Landsbankinn og dótturfélög hans áttu 48 lögbýli og hefur bankinn eignast býlin vegna skuldaskila. Jarðir þessar eru nú langflestar í söluferli en allmargar í útleigu. Um áramótin átti Arionbanki 20 lögbýli en á nú 28. Allar eru jarðirnar í söluferli og 3 í útleigu.  Íslandsbanki á nú 6 jarðir og er ein í útleigu. UM áramótin átti Íbúðalánasjóður 2 jarðir sem er afar óvenjulegt. Tvö lögbýli eru í eigu félags sem er í eigu Gamla Landsbankans. Kaupfélag Skagfirðinga( innlánadeild) á 10 lögbýli. Í 4 lögbýlum á KS 50% hlut.  Þessar upplýsingar eru fengnar úr Bændablaðinu en þar eru ekki dregnar neinar sérstakar ályktanir af stöðu þessara mála eða tölurnar settar í sögulegt samhengi.

Börn eru fórnarlömb stríðsins í Sýrlandi.

Unicef sendir frá sér fréttatilkynningu í dag. Átökin í Sýrlandi hafa nú staðið í þrjú ár. Fjöldi barna sem hefur flúið heimaland sitt er nú ein milljón. Börnin eru rifin frá heimkynnum sínum og hafa horfst í augu við skelfilega og óskiljanlega grimmd. Allir hafa brugðist börnunum. Alþjóðasamfélagið hefur brugðist börnunum segir framkvæmdastjóri UNICEF.Æska Sýrlands hefur glatað heimilum , fjölskyldu og framtíð. Hryllingur stríðsins mun fylgja þeim um ókomin ár. Börn eru um helmingur flóttamanna frá Sýrlandi sem flýja til m.a. til Jórdaníu, Tyrklands, Írak, Norður-Afríku og Evrópu. Áætlað er að 7000 börn hafi látist á átökunum í Sýrlandi. Börnin er flýja land sitt eru í sérstakri hættu. Þau gætu verið þvinguð til erfiðrar vinnu, neydd til að giftast mjög ung, neydd til að stunda vændi eða seld mansali. Meira en 3500 börn í Líabanon, Jórdaníu og  Írak hafa orðið viðskila við foreldra sína. UNICEF og UNCHOR hafa beitt sér fyrir víðtæki hjálparstarfi. En mikið starf er framundan og mikla fjármuni þarf að segja í hjálparstarfið. 

Ástand á vinnumarkaði; mat VMST og Hagstofu Íslands.

Í júlí var skráð atvinnuleysi 3.9% og atvinnulausir að meðaltali 6874. Að meðaltali voru 700 í hlutastarfi. Það sem af er árinu er skráð atvinnuleysi 4.8% samkvæmt Vinnumálastofnun. Mest var atvinnuleysið á Suðurnesjum eða 5.4% en minnst á Norðurlandi vestra 1%.Tæplega ellefu hundruð manns eru í vinnumarkaðsúrræðum. 1299 erlendir ríkisborgarar voru án atvinnu þar af 701 Pólverji. Laus störf hjá Vinnumálastofnun voru 229 og þar af 74 fyrir ósérhæft starfsfólk. Ekki kemur framtil hversu langs tíma  þessi störf eru. Vinnumálastofnun spáir 3.9% til 4.2% atvinnuleysi í ágúst.  Allar tölur VMST miðast við rétt til atvinnuleysisbóta. 

Samkvæmt tölum Hagstofu Íslands var atvinnuleysi í júlí 3.1%. Atvinnuleysi karla var 3.6% en kvenna 2.6%. Á vinnumarkaði voru að jafnaði 194200 og atvinnuleitendur 5900. Þessar tölur eru ekki árstíðaleiðréttar.  Að jafnaði voru 192400 manns á vinnumarkaði. Samkvæmt Hagstofunni voru atvinnulausir kalrar 3600 en konur 2300. Hagstofan gerir vinnumarkaðskannanir og síðasta var gerð 4 vikur í júlí. Í úrtakinu voru 1204 einstaklingar á aldrinum 16 til 74 og valdir með tilviljanaaðferð úr þjóðskrá. Samkvæmt þessari könnun má fullyrða með 95% öryggi að atvinnuleysi í skilningi Hatofunnar sé á bilinu 2.9%-4.3%.

Utanríkisstefna Gunnars Braga.

Utanríkisráðherra birtir bréf á heimasíðu ráðuneytisins. Þar byggir hann á nafnlausu lögfræðiáliti starfsmanna ráðuneytisins. Niðurstaða álitsins er sú að þingsályktun sé ekki bindandi nema þær byggist á sérstökum lögum eða stjórnarskrá. Aðrar bindi stjórnvöld ekki nema að svo miklu leyti sem af þingræðisvenju leiði. Og  nú tekur ráðherrann rökfræðilegt og pólitískt heljarstökk. Að þessu gefnu mun ráðherra íhuga að leysa samninganefnd og samningahópa frá störfum. Nú er það öllum ljóst að þetta jafngildir slit viðræðna. Sami ráðherra hefur marglýst þeirri stefnu sinni að hlé ætti að gera á viðræðum. Þær stöðvaðar og skipaður yrði sérfræðingahópur til að gera útttekt á viðræðum og einnig á þróun ESB. Á þeim grunni yrði síðan umræða á Alþingi um málið og afstaða þingsins mótuð. Á augabragði virðist allt þetta gleymt eða horfið í tómarúmið í huga ráðherrans. Allt tal um þjóðaratkvæðagreiðslu er einnig gleymt. Ályktanir á flokksþingi Framsóknar eru löngu gleymdar. Þingsályktanir Alþingis hafa verið gengisfelldar með furðulegum hætti. Þær eru ekki lengur stefnumótandi pólitískar viljayfirlýsingar heldur minnisblöð sem fara í ruslafötuna. Hvað varð um virðingu og reisn Alþingis? Af hverju er ekki ný þingsályktun samþykkt á Alþingi sem nemur hina fyrri úr gildi? Samband  Íslands og ESB er ekki smámál sem hægt er að afgreiða með lagatækni og lögfræðiáliti. 

Fjölgar Íslendingum( íbúum landsins) fram til 2060?

Hagstofan hefur birt spá um mannfjölda 2013 til 2060. Samkvæmt henni verður mannfjöldi á Íslandi á bilinu 430 og 490 þúsund árið 2060.(Hagstofan birtir þrjú afbrigði af spám). Gert er ráð fyrir jákvæðum flutningsjöfnuði á þessu tímabili. Hins vegar er gert ráð fyrir neikvæðum flutningsjöfnuði íslenskra ríkisborgara út tímabilið. Endurkomuhlutfall íslendinga er mjög hátt eða 80%. Aðflutningur erlendra ríkisborgara mun verða mikill  og stöðugur næstu árin. Gera má ráð fyrir að 4000 íslendingar flytjist til úrlanda til lengri tíma  ár hvert næstu árin.   Meðalævi mun lengjast á tímabilinu og hlutfall 67 ára og eldri tvöfaldast. Framfærsluhlutfall aldraðra mun breytast mikið. Hundrað vinnandi eru nú á hverja  22 aldraða. 

ESB styður Skagfirðinga.

Byggðasafn Skagfirðinga hefur fengið styrk til rannsókna á fornri málmbræðslu. verkefnið heitir Charisma og er fjármagnað af ESB. Fjölmargir aðilar í Evrópu koma að verkefninu. Í uppgreftri á Skógum í Fnjósknadal fundust deilur og gjall með koparinnstungum. Ætlunin er að rannsaka deiglur frá öðrum stöðum á landinu. ( Héraðsfréttablaðið Feykir.is greindi frá.)

Tjáningarfrelsið, hótanir og óttastjórnun.

Tjáningarfrelsi og skoðanafrelsi eru meðal mikilvægustu mannréttinda. Sama gildir um kosningaréttinn. Þessi grundvallaratriði mynda kjarnann í pólitísku samfélagi manna. Pólitísk samfélag fæst við opinber mál eða hin sameiginlegu mál þegnanna. Tjáningarfrelsi er trygt í stjórnarskrá Íslands. Hver maður hefur rétt á að láta skoðanir sínar í ljós en hann verður að ábyrgjast þær fyrir dómi. Hvers konar tálmanir á tjáningarfrelsi má ekki lögleiða. Tjáningarfrelsi má segja skorður í þágu allsherjar reglu eða öryggis. Pólitískt samfélag er eitt en veruleiki efnahagslífs og vinnumarkaðar er annað. Yfirráðum yfir fjármagni fylgir mikið vald og þessu valdi er beitt. Oft samtvinnast efnahagslegt og pólitískt vald. Slíkt hefur gerst með margvíslegum hætti í sögu Íslands. Hótun um brottrekstur úr starfi eða slit viðskipta eru þung efnahagsleg vöpn. Þeim hefur verið beitt og þeim er beitt í dag. Agnar kristján Þorsteinsson hefur ritað ágætt blogg sem lýsi valdi, hótunu og stjórnun með ótta á greinargóðan hátt. Agnar rekur nokkur nýleg dæmi umhvernig tjáningarfrelsi er skert. Ýmislegt bendir til að fólk í sjávarþorpum sé hrætt við að tjá andstöðu sína við kvótakerfið og stuðning sinn við veiðigjald. Um það verður ekki endilegta fullyrt en ljóst er að í mörgum staðfélögum er mikil samþjöppun valds. Allir lýðræðissinnar verða að taka skýra afstöðu í slíkum málum. Agnar rekur mörg dæmi þess hvernig þingmenn og áhrifamenn í ríkisstjórnarflokkunum hafa hótað fólki beint og óbeint í kjölfar þess að það tjáði skoðanir sínar. Aðförin að Ríkisútvarpinu er óvenju heiftúðug og ýmsum ráðum beitt. 

Verðbólga og atvinna að mati Seðlabankans.

Verðbólga var 3.3% á öðrum ársfjórðungi 2013. Kostnaður vegna almennrar þjónustu og húsnæðis fór vaxandi. Hækkun á markaðsverði húsnæðis er þó eingöngu bundin við höfuðborgarsvæðið. Ársverðbólga mældist 3. 8% í júlí. Verðbólguálagið sem er vaxtamunur verðtryggðra og óverðtryggðra skuldabréfa er einnig 3.8%. Verðbólguvæntingar fara örlítið vaxandi. Heimilin vænta 5% verðbólgu næstu 2 árin er fyrirtækin 4% verðbólgu. Talsverð óvissa er i spám. það eru helmingslíkur á að verðbólgan verði á bilinu 2.5 til 4% eftir eitt ár. Heildarvinnustundafjöldi fer vaxandi. Heildarvinnustundum fjölgar mest hjá þeim sem eru í fullu starfi. Atvinnuþáttaka fer hækkandi.  Vinnuaflseftirspurn hjá fyrirtækjum landsins virðist almennt fara vaxandi. Mest breyting hefur orðið hjá fyrirtækjum í byggingarstarfsemi. Fjórða ársfjórðunginn í röð flytja fleiri til landsins en frá landinu. Á síðasta ársfjórðungi voru íslenskir ríkisborgarar helmingur aukningar. Að teknu tilliti til árstíðar er atvinnuleysi 5.5% samkvæmt markaðskönnun Hagstofunnar. Á árunum 2009-2010 hafði flutningur úr landi talsverð áhrif á atvinnuleysið. Launavísitala Hagstofunnar hækkaði um 16% frá byrjun árs 2011 til fyrsta ársfjórðungs 2013. (Peningamál , 2013 , 3 )