Er fjölgun bótaþega ógnvekjandi?

Umræða um bótaþega tekur oft á sig einkennilegar myndir. Hugtökum er ruglað saman og fordómar eru ótrúlega lífsegir. Fordómar eru af mörgum toga. Í öllum samfélögum eru sterkir fordómar gegn fátæku fólki. Fordómar birtast í allri framkomu og viðmóti fólks.  En hverjar eru nú staðreyndir í þessu máli? Árið 2012 voru örorkulífeyrisþegar 15526. Þeir sem fengu greiddan ellilífeyri voru 27023. 2007 fengu 13316 greiddan örorkulífeyri og árið 2000 voru þeir 9329. Bótaflokkar eru margir. 2012 fengu 9212 barnalífeyri. Nú er flókið að átta sig á merkingu talna. Árið 2011 voru 7.1% þeirra sem eru eldri en 75 ára í hættu á fátækt eða félagslegri einangrun hér á landi. Það er mjög lágt í alþjólegum samanburði. Árið 2008 voru örorkulífeyrisþegar 7.3% íbúa en 2011 voru þeir 8.3%. Frá 2008 hefur örorkulífeyrisþegum fjölgað um 2.5% á ári að meðaltali. Eftir 2005 hægir mjög mikið á fjölgun örorkulífeyrisþega. Frá 2002 til 2004 var árleg fjölgun um 7%. Þetta leiðir hugann að því hvert er samband atvinnulífs, vinnuskipulags og örorku.

Fólksfjöldi á Íslandi fyrir og eftir 2013.

Samkvæmt tölum Hagstofunnar búa nú 325010 hér á landi. Erlendir ríkisborgarar eru 22760. Á höfuðborgarsvæðinu búa 208210 eða 64% af öllum íbúum landsins. Brottfluttir íslendingar voru 170 fleiri en aðfluttir á þriðja ársfjórðungi. Danmörk er nú helsti áfangastaður brottfluttra en þeir voru samtals 1370 á þriðja ársfjórðungi. Breytingar á fólksfjölda og samsetningu hans eru grundvallaratriði í hverju samfélagi. Meðalaldur íslensku þjóðarinnar er að hækka. 65 ára og eldri eru nú 21% af aldurshópnum 20 til 64 ára en hlutfallið var 13% 1950. Meðalaldur Íslendinga nú eru 37 ár en var 30 ár 1950. 1. jan 1703 voru Íslendingar 50358 samkvæmt gagnmerku og einstöku manntali. Aldamótaárið 1900 eru landsmenn 77967. Vélvæðing sjávarútvegsins er að hefjast og landið tekur risastökk fram í nútímann.  Hagstofan hefur sett fram þrjár spár um þróun mannfjöldans fram til 2061. Samkvæmt miðspá verður mannfjöldinn 352000 eftir áratug. 379000 eftir tvo áratugi og um miðja öldina verður talan 415000.

 

Leyndarmál fjármálamarkaða og verðlaunahagfræðingar.

Fama , Hansen og Shiller fengu Nóbelsverðlaunin í ár fyrir mjög mismunandi kenningar um fjármálamarkaði. Fama hélt því fram að verð endurspeglaði nákvæmlega tiltækar upplýsingar en Shiller sýndi fram á að verð viki frá því sem skynsamlegt(rational) væri. Ríkjandi stefna í hagfræðinni (mainstream) gat ekki séð fyrir kreppuna 2008. Shiller varaði hins vegar við fasteignabólunni og komandi kreppu. Fama hefur rétt fyrir sér að því leyti að ákaflega erfitt er að spá fyrir um verðbreytingar til skamms tíma. þar á við samlíkingin um apann sem kastar pílunni. Til er annar brandari um tilgátuna um skilvirka markaðinn. Hagfræðingur sem aðhyllist tilgátuna gengur á götu með kunningja sínum. Þeir sjá peningaseðil á götunni og kunningunn ætlar að taka hann upp en þá kemur svarið: þetta er óþarfi. Seðilinn er falsaður annars lægi hann ekki þarna. Nú eru veðreiðar og fjárfestingar álíka havð óvissuna varðar. En þá vaknar önnur spurning: eru fjármálamarkaðir skilvirkir og hagkvæmir fyrir þjóðfélagið í heild sinni? Fama segist ekki vita havð veldur kreppum enda sé hann ekki að fást við heildar(macro) vandamál! Shiller hefur hins vegar skýringar á kreppum . Árið 2000 skrifaði hann bók og hélt því fram að verðbréf væru alltof hátt skráð. Það er óskynsamleg hegðun fjárfesta, ofmat á eigin getu og hjarðhegðun, sem leiðir af sér kreppur. Shiller ritaði bók um efnið með G Ackerlof. Sá hinn sami er eiginmaður Jane Yellen nýskipuðum Seðlabankastjóra. Lítill klúbbur, ekki satt? Shiller og Ackerlof vilja útskýra hegðun á markaði og þá er gripið til óvissuhugtaksins og sálfræði. Nú er það "animal spirit" neytenda sem skýrir hegðun þeirra. Það undarlega er að hagfræðingarnir hafa engar lausnir. Þeir vilja meiri markað. Shiller telur kerfið vera opin og stéttir eru ekki lokaðar heildir. Allir geta í krafti þekkingar og aðstöðu stofnað banka. Þú þarft ekki að vera fæddur ríkur!! Hann telur að fjármálaheimurinn muni verða lýðræðislegri. Shiller telur að banka og fjármálastofnanir eigi að hafa félagsleg markmið en ekki eingöngu hugsa um hagnað. Ljónið á ekki að beita klóm og kjafti þegar það ræðst á bráðina.