Fjárlög fyrir byrjendur.

Á hverju ári leggur stjórnarmeirihluti fram frumvarp til fjárlaga á Alþingi  fyrir næsta almanaksár. Í frumvarpinu er gerð grein fyrir áætluðum tekjum og gjöldum ríkisins, veitt er heimild til að taka lán og selja eignir. Fjárlög eru eins konar rekstraráætlun fyrir ríkið. Gerð fjárlaga er alllangt ferli. Það fer af stað undir stjórn fjármálaráðherra og ráðuneyti, ríkisstofnanir og ýmsir fleiri aðilar taka þatt í því. Á Alþingi fær frumvarpið þinglega meðferð í nefndarstarfi og umræðum. Fjárlaganefnd er ein af fastanefndum þingsins og fær frumvarpið til umfjöllunar eftir 2. umræðu. Nefndin er einnig eftirlitsaðili Alþingis gagnvart framkvæmdavaldinu. Heildarjöfnuður er heildartekjur að frádregnum heildargjöldum. Frumjöfnuður er frumtekjur að frá dregnum frumgjöldum. Frumtekjur eru allar tekjur nema vaxtatekjur. Frumgjöld eru öll gjöld nema vaxtagjöld. Fjárlögum er skipt í liði og hefur hver liður sitt númer. Fyrstu tölustafirnir tákna ráðuneyti. Ríkisreikningur er ársreikningur ríkissjóðs. Hann á að skýra rekstur og stöðu ríkissjóðs og stofnana ríkisins. 

Er týndur áratugur framundan?

Eftir kreppuna í Japan 1990 tók við langt tímabil stöðnunar sem nefnt var týndi áratugurinn. Í skýrslu Samkeppniseftirlitsins er spurt hvort Ísland sé nú í sömu stöðu? Lítil arðsemi og framleiðni einkennir mörg fyrirtæki. Hlutur lífeyrissjóða í eignarhaldi hefur vaxið frá hruni. Stöðnun ríkir og fjárfestingar eru ekki umfram aðskriftir. 2007 voru fyrirtæki í öllum greinum mjög skuldsett og hátt hlutfall lána í erlendri mynt. Eiginfjárhlutfall var almennt mjög lágt. Við hrunið varð staðan óviðráðanleg. Eiginfjárhlutfall hrundi,hlutfallið skuldir ebitda margfaldaðist og fjármagnsliðir sömuleiðis. Hagur útflutningsgreina hefur vænkast eftir hrun en innlendar þjónustugreinar eiga í vandræðum. Meirihluti fyrirtækja er nú með arðsemi undir 10% og þriðjungur er með arðsemi undir stýrivöxtum. Að öðru jöfnu ætti eigiðfé þeirra að rýrna á komandi árum. Dreifing á arðsemi er óvenjulega mikil. Mörg fyrirtæki hafa alltof litla arðsemi og mörg mjög mikla arðsemi. Í grófum dráttum má skipta fyrirtækjum í tvennt. Fyrirtæki í auðlindageiranum ganga vel en illa gengur hjá fyrirtækjum í innlendum þjónustugeira. það segir sína sögu að á arunum 2009 til 2012 voru fjárfestingar minni en árið 2007. Framtíðin er óráðin. Með rangri efnahagsstefnu er hætta á langvarandi stöðnun hér eins og varð í Japan. Með réttri stefnu er hægt að styrkja batann og koma Íslandi úr því öngstræti sem landið er lent í. 

 

Skuldir ríkisins og arðgreiðslur.

Í lok ágúst voru skuldir ríkisins 1.459 milljarðar króna eða 85% af vergri landsframleiðslu. Þar af voru erlendar skurldir 402 milljarðar. Peningalegar eignir ríkissjóðs nema 578 milljörðum króna. Ríkissjóður á talsverðar eignir í fjármálafyrirtækjum , 98% í Landsbankanum, 13% í Aríonbanka, 5% í Íslandsbanka, meirihluta í 4 sparisjóðum og auk þess á ríkið Íbúðalánasjóð og Byggðastofnun. Undanfarin ár hefur eiginfjárhlutfall bankanna hækkað verulega. Færa má rök að því að eiginfjárhlutfallið sé óþarflega hátt. Að öðru jöfnu ætti að vera svigrúm fyrir auknar arðgreiðslur. Eign gefur af sér arð en seld eign gefur ekki af sér neinn framtíðararð. Það er því reiknidæmi fyrir ríkissjóð hvort og hve mikið er rétt að selja. En það er einnig spurning um pólitíska stefnu. 

Launalausir bandarískir ríkisstarfsmenn sendir heim...(1)

Frá 1. 10 hafa 800 þúsund bandarískir ríkisstarfsmenn verið launalausir og dvelja heima. Þrátefli stjórnmálaflokkanna veldur þessu einkennilega ástandi. Þessi undarlega staða hefur margvíslegar afleiðingar. Það hægir á hagvexti um 0.1%. Ef ástandið varir í viku verða áhrifin um 0.3%. Það hafa lengi verið ákveðin mörk sem gilda um lántökur og skuldsetningu alríkisstjórnarinnar. Bæði fulltrúadeild og öldungadeild verða að samþykkja breytingar. Nú er Obamacare orðið að bitbeini milli stjórnmálaflokkanna. Þetta er hættulegur leikur. Alríkið er stór og mikilvægur lántalandi á alþjóðlegum mörkuðum. Ástandi getur leitt til verri skilyrða á fjármálamarkaði eða mikil niðurskurðar hja ríkinu. Ekki er líklegt að það gerist. Repúblíkanar í fulltrúadeildinni munu semja en teboðsfólkið ætlar að ganga eins langt og hægt er. Teboðsfólkið óttast að umbætur Obama séu skref í átta að evrópskum  sósíalisma og velferðarríki! Skelfilegra getur það nú ekki orðið! Bandarískt heilbrigðiskerfi er ákaflega dýrt en það er óskilvirkt. Lífslíkur eru lægri en í flestum ríkjum Evrópu og barnadauði hærri. Tillögur Obama fela í sér mikilvægar breytingar. Nú er ekki hægt að neita fólki um sjúkratryggingar á grundvelli sjúkrasögu þess eða láta fólk borga meira vegna sjúkrasögu.