Skuldir, eignir og tekjur heimila; að túlka tölur.

Nýlega birtust í fjölmiðlum upplýsingar frá Hagstofu Íslands um skuldastöðu heimila. Samkvæmt þeim hafði skuldastaðan batnað á árunum 2010 til 2012. Fjöldi heimila með neikvæða eiginfjárstöðu hafði minnkað. Tölur eru flóknar og þær þarf að túlka og setja í samhengi. Heimili með neikvæða eiginfjárstöðu getur horfið af listanum af mismunandi ástæðum. Skuldir hafa verið greiddar niður eða felldar niður eða markaðsvirði eignarinnar hefur vaxið. Einnig er mögulegt að fasteignin hafi  farið á nauðungaruppboð eða bankinn tekið hana til sín. Til þess að fá vit í slíkar tölur verða allar slíkar upplýsingar að liggja fyrir. Ólafur Margeirsson hagfræðingur hefur bent á aðferðafræðilegt vandamál. Hjá Hagstofunni eru tölur um skuldir, eignir, og ráðstöfunartekjur flokkaðar í tíundir. Nú er ekki víst að sama heimili sé í sömu tíund í öllum flokkum. Að öðru jöfnu vill Ólafur gera ráð fyrir því. Vandinn við þetta að þær rannsóknir sem gerðar hafa verið á tengslum tekna og eignamyndunar sýndu lítil tengsl. Allir þekkja dæmi um að ekkert samhengi er á milli uppgefinna tekna og einkaneyslu. Samkvæmt tölum Hagstofunnar fækkaði fjölda heimila með neikvæða eiginfjárstöðu um 7000 á árunum 2010 til 2012. Það er alveg ljóst að Íbúðalánasjóður og fjármálastofnanir hafa ekki tekið allan þennan fjölda til sín. Skuldavandi og greiðsluvandi eru sitt hvað. Þau 20% sem hafa hæstar tekjur hafa 48% allra tekna en þau 20% sem hafa minnstar tekjur hafa 4% allra tekna. Vaxtagjöld eru hæst hjá þeim sem hafa hæstar ráðstöfunartekjur eða ca. 27% af ráðstöfunartekjum. Hjá þeirri tíund sem hefur lægstar tekjur eru vaxtagjöld um 10% af ráðstöfunartekjum. Almennt er það þannig að tekjulægstu heimilin eru í mestum greiðsluvanda. Tekjuhæsta tíundin skuldar mest og þessi hópur mun hagsnast mest á væntanlegum aðgerðum ríkisstjórnarinnar ef þær verða í formi flatrar niðurfellingar/leiðréttingar á skuldum. Enn er mögulegt að snúa frá þeirri ranglátu stefnu.