Leyndarmál fjármálamarkaða og verðlaunahagfræðingar.

Fama , Hansen og Shiller fengu Nóbelsverðlaunin í ár fyrir mjög mismunandi kenningar um fjármálamarkaði. Fama hélt því fram að verð endurspeglaði nákvæmlega tiltækar upplýsingar en Shiller sýndi fram á að verð viki frá því sem skynsamlegt(rational) væri. Ríkjandi stefna í hagfræðinni (mainstream) gat ekki séð fyrir kreppuna 2008. Shiller varaði hins vegar við fasteignabólunni og komandi kreppu. Fama hefur rétt fyrir sér að því leyti að ákaflega erfitt er að spá fyrir um verðbreytingar til skamms tíma. þar á við samlíkingin um apann sem kastar pílunni. Til er annar brandari um tilgátuna um skilvirka markaðinn. Hagfræðingur sem aðhyllist tilgátuna gengur á götu með kunningja sínum. Þeir sjá peningaseðil á götunni og kunningunn ætlar að taka hann upp en þá kemur svarið: þetta er óþarfi. Seðilinn er falsaður annars lægi hann ekki þarna. Nú eru veðreiðar og fjárfestingar álíka havð óvissuna varðar. En þá vaknar önnur spurning: eru fjármálamarkaðir skilvirkir og hagkvæmir fyrir þjóðfélagið í heild sinni? Fama segist ekki vita havð veldur kreppum enda sé hann ekki að fást við heildar(macro) vandamál! Shiller hefur hins vegar skýringar á kreppum . Árið 2000 skrifaði hann bók og hélt því fram að verðbréf væru alltof hátt skráð. Það er óskynsamleg hegðun fjárfesta, ofmat á eigin getu og hjarðhegðun, sem leiðir af sér kreppur. Shiller ritaði bók um efnið með G Ackerlof. Sá hinn sami er eiginmaður Jane Yellen nýskipuðum Seðlabankastjóra. Lítill klúbbur, ekki satt? Shiller og Ackerlof vilja útskýra hegðun á markaði og þá er gripið til óvissuhugtaksins og sálfræði. Nú er það "animal spirit" neytenda sem skýrir hegðun þeirra. Það undarlega er að hagfræðingarnir hafa engar lausnir. Þeir vilja meiri markað. Shiller telur kerfið vera opin og stéttir eru ekki lokaðar heildir. Allir geta í krafti þekkingar og aðstöðu stofnað banka. Þú þarft ekki að vera fæddur ríkur!! Hann telur að fjármálaheimurinn muni verða lýðræðislegri. Shiller telur að banka og fjármálastofnanir eigi að hafa félagsleg markmið en ekki eingöngu hugsa um hagnað. Ljónið á ekki að beita klóm og kjafti þegar það ræðst á bráðina.