Anthony Giddens: ESB getur sigrast á kreppunni og verður að gera það.

Giddens er einn þekktasti félagsfræðingur heims. Hann hefur ritað fjölmargar fræðibækur og greinar. Margar bóka hans eru notaðar sem kennslubækur í háskólum í Evrópu og USA. Giddens gerir greinarmun á ESB 1, ESB 2, og pappírs Evrópu. ESB1 er aðferð Monnet og þannig eiga hlutirnir að ganga fyrir sig. Framkvæmdanefndin er miðlæg og hefur stefnumótandi áhrif. Ef kreppuástand skapast dugar þessi aðferð ekki. Þá gerist það að sterk ríki taka sig saman og mynda óformlegt bandalag. Þannig myndast skuggastjórm sem hefur áhrif á og tekur mikilvægustu ákvarðarnir. Framkvæmdanefndin hefur komið með margvísleg háleit markmið eins og Evrópa 2020 en slíkar markmiðssetningar eru ekki í samræmi við aðferðafræði Monnet. Giddens gerir greinarmun á formlegu fullveldi og raunverulegu fullveldi. Í stjórnarskrá ríkja er formlegu fullveldi lýst. Raunverulegt fullveldi felst í því að hafa áhrif á öll málefni ríkisins í heimi sem einkennist af alþjóðavæðingu og hröðum breytingum. Giddens er þeirrar skoðunar að aðildarríki ESB hafi aukið við fullveldi sitt við inngöngu. Pólitískur ríkja eflist við það að þau verða hluti af stærri heild. Nú standa yfir viðræður um fríverslunarsamning milli USA og ESB. Ef Bretland stæði utan við ESB væru áhrif þeirra á þetta ferli ákaflega takmörkuð. Sameiginleg mynt-evran- gerir löndin mjög háð hvert öðru og þannig verða örlög þeirra samtvinnuð. Í Evrópu hefur netið og umræðan þar mikil áhrif á þróunina. Netið leiðir til meiri umræðu milli menningarsvæða en hefur einnig áhrif á fjölmenningarsamfélög Evrópu. (LSE).

Króatía. Nokkrar staðreyndir.

Króatía lýsti yfir sjálfstæði gagnvart Júgóslavíu 1991 en við tóku ár miskunnarlausa og harðra átaka. 2009 gekk landið í Nato og 2013 í ESB. Króatar eru tæp 90% af íbúum landsins en Serbar 5% og aðrir 5%.  88% íbúa eru rómversk-kaþólskir. Íbúar eru 4.5 milljónir. 27% íbúa eru undir 25 ára aldri. 60% íbúa búa í þéttbýli og stærsta borgin heitir Zagreb.Konur sem fæðast nú  geta vænst þess að lifa í 80 ár og karlar í rúm 72. Barnadauði er 5.96 á 1000 lifandi fædd börn. Í Króatíu miðast kosningaréttur við 18 ár en 16 ef viðkomandi er í fullu starfi. Á vinnumarkaði eru 1.7 milljón manna og 69% vinna í þjónustugreinum, 29% í iðnaði og 2% í landbúnaði. Rúmlega 20% íbúa eru fyrir neðan fátæktarmörk. Brúttó landsframleiðsla á mann var 10294 evrur árið 2012. Í landinu eru 1.5 milljón heimila og meðalfjöldi í heimili 2.8. (CIA)

Vændi í Þýskalandi. Var gengið of langt 2001?

Fyrir 12 árum samþykktu Jafnaðarmenn og Græningjar ný lög sem færðu vændiskonum aukin réttindi. Þær fengu nú aðgang að tryggingum, heilsugæslu, eftirlaunum og öðrum almennum réttindum. Markmiðið var að gera vændi að löglegri og öruggri atvinnugrein. Það átti að losa greinina við glæpamenn, ofbeldi og eiturlyf. Svíþjóð fór allt aðra leið. Árið 1999 varð það brot samkvæmt lögum að borga fyrir kynlíf. Með þessu vonuðust Svíar til að losna við vændi. Kaupandinn varð nú brotlegur og skömmin og simplunin féll á hann en ekki vændiskonuna. CDU/CSU greiddi atkvæði gegn frumvarpinu 2001 en nú fara fram stjórnarmyndunarviðræður við SPD og ljóst er að breytingar munu verða gerðar á þessum lögum.Vændi virðist hafa minnkað í Svíþjóð en Þýskaland er nánast orðið að áfangastað í kynlífstúrisma. Giskað er á að fjöldi vændiskvenna sé nálægt 400000 og ekki nema lítið brot nýtur allra réttinda velferðarkerfisins. Einstök lönd sambandsríkisins og sveitastjórnir ákveða hvar vændishús eru staðsett og aðeins í Berlín eru ákveðin afmörkuð svæði. Mörg vændishús eru staðsett nálægt landamærum Frakklands þar sem mun strangari lög um vændi gilda. Ef allir kynlífsstarfsmenn myndu vera í greininni af frjálsum vilja væri það í anda laganna frá 2001. Ýmis samtök vændiskvenna halda því fram að þetta sé svona í meginatriðum. Það dylst hins vegar engum að mikill fjöldi fátækra stúlkna frá þorpum í Rúmeníu og Búlgaríu stunda vændi og hafa liklega verið þvingaðar til þess. Alice Schwarzer sem er róttækur femínisti segir vændi vera nútíma þrælahald. Löndin gengu í ESB 2007 og síðan  þá hefur fljöldi fólks frá þessum löndum komið til Þýskalands. Margir halda því fram að mansal í stórum stíl eigi sér stað en erfitt er að sannreyna það vegna skorts á vitnum. Ráðandi stefnur í Svíþjóð og Þýskalandi er andstæður en hugmyndafræðilegur grunnur þeirra er sá sami. 

Kreppan sviptir fólk frelsi.

Mannréttindahugtökin ná yfir pólitísk og borgaraleg réttindi. Þau ættu einnig að ná til efnahagslegra og félagslegra réttinda. Þessu heldur bandaríski hagfræðingurinn Radhika Balakrishnan fram. Stjórnvöldum ber skylda til að tryggja mannréttindi allra borgara. Fjármálakreppan hefur grafið undan grundvallarmannréttindum í USA. Áhrifin á lífskjör fólks eru gífurleg.  Störf hafa verið lögð niður og fólk er varnarlausara en áður var. Fátækt hefur aukist sérstaklega hjá konum og blökkumönnum. Í 22. grein Mannréttindayfirlýsingar SÞ er tekið fram að allir eigi rétt á félagslegu og efnahagslegu öryggi og aðgang að þeim gæðum sem hæfa mannlegri reisn og virðuleika. Stjórnvöld í USA hafa tekið á afleiðingum fjármálakreppunnar með þeim hætti að það er árás á mannréttindi almennings. Fjármálakreppur eru ekki náttúruhamfarir. Þær verða við ákveðnar pólitískar aðstæður sem stjórnvöld hafa skapað. Stjórnvöld hafa vald til þess að hafa áhrif á markaðinn og helstu gerendur hans. Hagsmunir stórfyrirtækja hafa hins vegar ráðið en ekki almennir hagsmunir. Stjórnvöld setja lög og reglur með ákveðin markmið. Árið 1933 voru Glass Steagall lögin sett. Þau settu bönkum þröngar skorður. Þeir gátu ekki átt fjármálastofnanir og gátu ekki beitt sér á hlutabréfamarkaði. Auk þess ákváðu lögin hvernig vaxtamyndun ætti sér stað. Á 10. áratug síðustu aldar var losað um þær skorður sem bönkunum höfðu verið settar. Reglur voru einfaldaðar og aftengdar. Í reynd varð það svo að bankar tóku enga áhættu með því að veita fólki lán og lánveitingar fóru úr böndunum. Núna hefur Seðlabanki USA aukið peningamagn mjög mikið sem viðskiptabankarnir sitja uppi með en lána ekki. (Klassekampen)

Umbótum í Kína vel tekið í Þýskalandi.

Umbæturnar sem miðstjórn Kommúnistaflokks Kína ákvað nýlega snúa bæði að stjórnmálum og efnahagsmálum. Nú á gengisskráning að verða gegnsærri, fleiri einkafyrirtæki fá að starfa og barátta gegn spillingu verður meiri og markvissari. Kína mun leggja meiri áherslu á einkaneyslu en ekki eingöngu útflutning og fjárfestingu. Þýskir útflytjendur sjá aukna möguleika. Í fréttum hefur vakið arhygli að Kínverjar hyggjast leggja niður svokallaðar endurhæfingabúðir fyrir pólitíska fanga og um á að gera reglur um eitt barn í fjölskyldu sveigjanlegri. Margvíslegar umbætur verða gerðar á skipan efnahagsmála : 1)einkabankar verða leyfðir. Komið verður á innistæðutryggingarkerfi og fjárfestar geta keypti hluti í ríkisfyrirtækjum. 2)markaðurinn á að hafa meiri áhrif á verðmyndun. 3)gengi Yuansins verður meira stýrt af markaðsöflum. 4) opinber eign, samvinnufélög og einkaeign eiga öll að fá að njóta sín. 5)skattkerfið verði einfaldað. Sérstakir neysluskattar á lúxusvörur, vörur sem valda mengun og sem krefjast mikillar orku. 6) reglur um kaup og sölu á landi verða rýmkaðar. Þýsk fyrirtæki munu ekki eingöngu flytja út vörur til Kína heldur fjárfesta þar og framleiða vörurnar á staðnum. Vextir hafa hingað til verið mjög lágir Kína. Það þýðir að raunávöxtun getur verið neikvæð fyrir þá sem eiga sparifé á bók. Lágir vextir hafa hins vegar virkað mjög hvetjandi á fjárfestingar. Þetta mun líklega breytast.(Spiegel).

Munu Þjóðverjar snúast gegn evrunni?

Þjóðverjar voru á móti lækkun stýrivaxta hjá Evrópska Seðlabankanum í 0.25%. Og nú ætlar Framkvæmdastjórn ESB að rannsaka sérstaklega hvort mikill afgangur á viðskiptajöfnuði Þýskalands sé ein af mikilvægari ástæðum óstöðugleika á evrusvæðinu og hugsanlega víðar. Gagnrýni á útflutningshagkerfi landsins hefur  valdið reiði margra. Er Þýskaland orðið blóraböggull eða einfaldlega úr takti við alla aðra? Þjóðverjar hafa hingað til verið helstu stuðningsmenn evrunnar en nú virðist stuðningur minnka. Sérstakur stjórnmálaflokkur -Alternative fur Deutschland-vill taka aftur upp þýska markið. Þjóðverjar eru sannfærðir um að þeir hafi staðist kreppuna ágætlega; landsframleiðsla er 8% meiri en fyrir 3 árum, atvinnuleysið er 5.2% og ríkissjóður er rekinn með afgangi. Ef tekið er tímabilið frá 1999 blasir önnur mynd við. Vöxtur landsframleiðslu og framleiðni er með því minnsta á evrusvæðinu. Fyrir 60% launafólks í Þýskalandi hafa raunlaun lækkað. Fjárfestingarhlutfall í Þýskalandi er einnig með því lægsta sem gerist á evrusvæðinu. Þjóðverjar lifa í þeirri trú eða sjálfsbelkkingu að stjórnvöld annarra Evrópuríkja vilji komast yfir peninga þeirra. Þeir hafa verið vantrúaðir á evrópskt bankabandalag. Þjóðverjar virðast trúa því að kreppan sé kreppa evrunnar. Sannanlega hefur evran verið Þjóðverjum hagstæð og kreppan á evrusvæðinu líkist ekki gjaldeyriskreppum. Evran er ekki of hátt skráð og gengi hennar er stöðugt gagnvart helstu gjaldmiðlum. Evrusvæðið er jafn hagkvæmt myntsvæði og USA. Verulegur munur er á landsvæðum og ríkjum innan svæðanna. Vandi evrusvæðisins er pólitískur og verður leystur eða ekki leystur með pólitískum ráðum.

Hvað er að frétta af vogunar-og hrægammasjóðunum?

Í gær birti Bloomberg fréttaveitan ítarlega fréttaskýringu um vogunarsjóði og Ísland. Árið 2008 þegar íslenska bankakerfi hrundi til jarðar flugu hrægammar á staðinn til að kaupa kröfur fyrir slikk en á Íslandi sitja þeir enn fastir. Fyrir kosningar hafði Framsókn uppi stór orð um það hvernig fara ætti með slíka fugla. Eftir kosningar hefur hins vegar lítið heyrst og ekkert verið gert. Viðskipti með kröfur fallinna banka eru víða stundaðar. Eftir að skuldunautar hafa borgað vex verðgildi krafnanna og hægt er að selja þær með hagnaði. A Jent sem er stjórnarformaður stórs vogunarsjóðs skilur málið mæta vel; auðvitað vilja íslensk stjórnvöld taka af okkur allar eignir og setja í ríkissjóð en fyrir slíkur aðgerðum er enginn lagalegur grundvöllur hvorki í íslenskum lögum né í alþjóðlegum rétti.  Hann segist munu hitta skilanefnd Glitnis og stjórnendur Seðlabanka Íslands 18.11. en það hefur ekki fengist staðfest. Það verður að aflétta banni við fjármagsnflutningum segir Jent. Annars mun Ísland ekki komast út á alþjóðlega fjármálamarkaði og skapa vænleg skilyrði fyrir erlenda fjárfesta í landinu. Upptaka eigna eða mikil skattlagning mun leiða til mikilla efriðleika , svipað og Argentína hefur lent í segir Jent. (framhald). Jent er þeirra skoðunar að rúmlega 20 sjóðir eigi mikilla hagsmuna að gæta og muni mæta á fundi á  Íslandi. 80 sjóðir hafa keypt einhverjar kröfur. Nú er vitnað í DO sem vill láta kröfuhafa fá 25% af virði eigna. Á þetta er litið sem hugmyndir ritstjórans um upphafskröfur. Mikið af eignum þrotabúanna er í reiðufé og það er talið kröfuhöfum í hag. Fréttastofan greinir mun í málflutningi fjármálaráðherra og forsætisráðherra og kemur það varla á óvart. Þetta segir Jent skapar erfiðleika í komandi viðræðum. Afstaða viðmælandans verður að vera skýr. 

Sauðkindin kallar á ESB!

Framsóknarfélag Reykjavíkur mun hafa laugadagsspjall þann 8. des. næstkomandi. Til spjallsins er boðað með yfirskriftinni : sauðkindin  kallar á vægð. Ekki hvarlar að mér að efast um það að Framsóknarmenn skilji sauðkindina og köll hennar öðrum mönnum betur. Þó hef ég vissar athugasemdir varðandi Framsóknarmenn ´Reykjavík. Það á að spjalla um lausagöngu búfjár og algengar loftárásir á suðfjárbúskap. Það var nefnilega það. Kannski samtökum skógarbænda verði boðið líka. Sauðkindin er eins og þorskurinn. Bæði eru notuð sem skammaryrði; þú ert nú meiri sauðurinn og þorskhausinn. Án þessara dýra hefði þjóðin ekki lifað af í gegnum aldirnar. Ef Ísland gengi í ESB myndi tollvernd á mjólkurafurðum falla niður. Það hefði mikil áhrif. Innflutningur myndi ekki aukast mikið vegna þess að mjólkurvörur hafa takmarkað geymsluþol. Afurðaverð til bænda myndi lækka en óvíst er hversu mikið. Styrkjakerfi myndi breytast þannig að styrkir væru aftengdir framleiðslu. Ljóst er að íslenskur landbunaður myndi fá margvíslegar undanþágur vegna aðstæðna hér og norðlægrar legu landsins. Nú er ekki vitað hversu miklar og víðtækar slíkar undanþágur væru.  Ljóst er hins vegar að íslenskur lanbúnaður hefur veruleg sóknarfæri á mörgum sviðum.

Írland yfirgefur öryggisnetið.

Í desember ætla Írar að hætta í samstarfi við Framkvæmdastjórn ESB, Evrópska Seðlabankann og Alþjóðagjaldeyrissjóðinn. Þeir vilja standa á eigin fótum. Þeir munu ekki taka frekari lán eða vinna samkvæmt áætlunum í samstarfi við þessa aðila. Enda Kenny forsætisráðherra tilkynnti að eftir 15.12 munu Írar ekki nýta sér lánalínur hjá Björgunarsjóði Evrópska Seðlabankans. Írski ríkissjóðurinn nýtur nú meira trausts á fjármálamörkuðum en þegar kreppan var hvað dýpst. Áhættuálag var þá 14% en er nú 3.5%.  Allt virðist stefna í rétta átt. Landsframleiðslan fer vaxandi og halli á fjárlögum minnkar. Írar hefðu getað tekið lán uppá 10 milljarða evra en það hefði kostað 50 milljónir evra í vexti og gjöld. Ef þessi kostur hefði verið valinn þá var útilokað að halda því fram að allt stefndi í rétta átt. Ýmsir telja að núverandi stefna feli í sér óvissu og áhættu. Þeir telja gjaldeyrisvarasjóði of litla. Írska ríkið er skuldugt. Skuldir eru 120% miðað við landsframleiðslu. Írum finnst eðlilegt að ESM taki þátt í að létta skuldabyrðina. Írska ríkið hafi gengið í ábyrgð fyrir bankana og þar með stuðlað að stöðugleika á evrusvæðinu.

Hagvöxtur í ESB 2000 til 2013.

Þegar hagvöxtur er metinn er eðlilegt að líta til lengri tímabils. Hagsveiflur eru af ýmsum toga. Oft er talað um 5 til sjö ára sveiflu. Einnig eru mun lengri sveiflur sem ákvarðast af miklum tækniframförum. Hagvöxtur verður vegna framleiðniaukningar og/eða vegna aukningar á vinnuafli og náttúruauðlindum. Nýlegt dæmi er makrílinn sem skiptir miklu fyrir þjóðarbúskapinn og atvinnuástandið....Ef litið er á tímabilið 2000 til 2013 var árlegur meðalvöxtur í ESB( 28 ríki) 1.2%. Á evrusvæðinu var árlegur meðalvöxtur 0.9%. Ef litið er til einstakra landa var vöxturinn 2.3% á Írlandi, í Svíþjóð 2.1%, í Finnlandi 1.5% og sama tala gildir fyrir England, í Þýskalandi var vöxturinn 1.1% og í Danmörku 0.6%. Árið 2000 var vöxtur á evrusvæðinu 3.8%, árið 2005 var hann 1.7% og 3% árið 2007. Og svo kom kreppan(sic). Samdráttur árið 2009 var 4.4%. Hagvöxtur -4.4%.  Hér á landi varð samdráttur árið 2009 6.6%. Hagvöxtur-6.6%. Árið eftir var hagvöxtur-4.1%.(allar tölur frá OECD). Á Ítalíu og í Portugal var hagvöxtur á 13 ára tímabili núll, 0. Mestur hefur hagvöxtur orðið í Litháen eða að meðaltali 4.3% öll þessi ár.