Starfsgreinasamband Íslands og ríkisstjórnin.

Á þingi sambandsins kom ýmislegt fram í setningarræðu formanns, Björns Snæbjörnssonar. Slagorð þingsins er Samstaða og samvinna. Innan SGS eru nú 19 félög en voru 50 við stofnun. Stærri og öflugri einingar hafa orðið til. Í dag er ekki vitað hvenær og á hvern hátt ríkisstjórnin mun færa niður verðtryggðar skuldir heimila. Enn síður er vitað hvaða áhrif aðgerðir muna hafa á ráðstöfunartekjur. Greinileg færi eru til að bæta kjörin ef tekið ef mið af arðgreiðslum og skattalækknum á útflutningsgreinar. Það er afar mikilvægt að jafna launakjör karla og kvenna í heild sinni. Jöfnun lífeyrisréttinda og rýmkun veikindaréttinda eru mikilvæg baráttumál. Eitt brýnasta máls dagsins er að fólk hafi aðgang að húsnæði á viðáðanlegu verði. SGS vill hafa samstarf við stjórnvöld um húsnæðiskaup og leiguhúsnæði á félagslegum grunni. Ein helsta ógnin við SGS og hagsmuni félagsmanna er svört atvinnustarfsemi. Einhver hluti ferðaþjónustufyrirtækja virðist starfa utan laga og kjarasamninga. þrátt fyrir fögur orð var ekkert samráð við SGS við gerð fjárlagafrumvarps og svikin loforð í upphafi lofa ekki góðu um framhaldið. Ef menn tala um samráð á að vera samráð. Ef ekki þýðir það að menn eru ekki virtir viðlits. Lykilatriði í skattamálum er hækkun persónuafsláttar. Atvinnuleysið er ekki horfið og hluti þess er falinn. þar er verk að vinna.

 

Kennitöluflakk veldur miklu tjóni.

Í einfaldri mynd er kennitöluflakk þegar verðmæti eru tekin úr einu félagi(félagi með takmarkaða ábyrgð) og flutt í annað. Skuldir og fjárhagslegar skuldbindingar verða eftir og upphaflega félagið sett í þrot. Sami einstaklingur getur hugsanlega leikið þennan leik margoft. En í hverju er tjónið fólgið? 1) starfsmenn tapa starfi, réttindum og eiga útistandandi launakröfur, 2) kennitöluflakkarar skekkja samkeppnisstöðu sér í hag, 3)ríkissjóður missir af skatttekjum.  Fjöldi félaga með takmarkaða ábyrgð er mjög mikill hér á landi. Árið 2012 voru slík félög 30984 ! Á íslenskum vinnumarkaði eru 188000 einstaklingar. Það er ljóst að ekki er nema hluti þessara félaga starfandi. Rúmlega fimmtungur fyrirtækja skilar ársreikningum á réttum tíma. Þau fyrirtæki sem eru í vanskilum eru óíkleg til að skila ársreikningi. Það er mismunandi eftir greinum hvaða fyrirtæki eru líkleg til að verða gjaldþrota. Frá 2008 til 2012 eru það einkum fyrirtæki í byggingarstarfsemi, verslun, fjármálastarfsemi og fasteignasölu. Sáralítið af kröfum vegna gjaldþrota félaga innheimtist. Árin 2011 og 2012 voru lýstar kröfur 400 milljarðar en 8 (!) milljarðar innheimtust. Undanfarin ár hefur Ábyrgðarsjóður launa greitt 2 milljarða á ári en hann er fjármagnaður með tryggigargjaldi. Á árunum 2006 til 2013 voru 160 einstaklingar sem tengdust 5 gjaldþrotum eða fleiri. Langflestir eða 7566 tengjast einu gjaldþroti. 330 einstaklingar tengjast 3 gjaldþrotum eða fleiri. --Nú hefur Alþýðusamband Íslands sett fram tillögur um hvernig bregðast megi við þessum vanda. 

Norskur landbúnaður er kommúnískur.....

Sylvi Listhaug heitir ráðherra landbúnaðarmála í Noregi. Hún er þingmaður Framfaraflokksins. 2010 skrifaði hún grein á E24 sem er fréttasíða um efnahagsmál. Listhaug var þá í borgarstjórn Óslóar. Þar gagnrýndi hús stefnuna í landbúnaðarmálum harðlega og þá samninga sem þáverandi stjórn hafði gert við bændasamtökin. Þar lýsir hún skipulagi landbúnaðarmála í Noregi sem kommúnísku og svo hafi það verið í 6 áratugi. Nils Björke formaður samtaka bænda er undrandi á því að Framfaraflokkurinn skuli hafa fengið ráðuneyti landbúnaðarmála. Stefna Hoyre er í andstöðu við niðurskurðarsstefnu þess flokks. Hann er eftir sem áður reiðubúinn til viðræðna og samræðu við nýjan ráðherra.

Sveitarfélög á köldum svæðum.

Fjórðungsþing Vestfirðinga mótmælir því að ný ríkisstjórn ætli að vinna gegn því að jafna húshitunar-og raforkukostnað í landinu. Í raforkuna sé varið 240 milljónum en ætti að vera 1100 milljónir. Samkvæmt frumvarpi til fjárlaga er framlag til jöfnunar húshitunarkostnaðar 1344 milljónir en ættu að vera 1700 milljónir ef farið væri að tillögum starfshóps um jöfnun húsnitunarkostnaðar. Nú er það auðvitað velþekkt að húshitunarkostnaður er mjög mismunandi á landinu. Þeir sem geta ekki nýtt heitt vatn úr iðrum jarðar eru mun verr settir en hinir. Árið 1996 voru stofnuð Samtök sveitarfélaga á köldum svæðum og voru stofnendur 37 sveitarfélög. Samtökin hafa beitt sér allnokkuð í þessum málaflokk. Það vekur athygli að þau hafa ekki ályktað eða sent frá sér fréttatilkynningu um fjárlagafrumvarpið. (Nú má vera að bloggarar hafi misst af ályktun frá samtökunum.) Á heimasíðu samtakanna eru engar ályktanir að finna.  

Mistök Áslaugar Maríu...

Borgarfulltrúi Sjálfstæðisflokksins ritar grein í málgagn sitt og telur það rangt af meirihlutanum að hafa hækkað fjárhagsaðstoð til atvinnulausra. það virki letjandi og nú sé enginn munur á ráðstöfunartekum vinnandi og þeirra sem atvinnulausir eru. Nú eru veigamiklar ástæður til efast um útreikninga borgarfullrúans og eflaust verða einhverjir til þess. Vandinn við grein Áslaugar er hins vegar sá að hún skilur alls ekki málið í heild sinni. Vinna er miðlæg í íslenskri menningu. Atvinnuþátttaka er óvenjulega há. Vinnutími á viku og yfir árið er mjög hár.Vinnan skiptir því afarmiklu máli fyrir sjálfsmynd fólks. Þetta gildir almennt en auðvitað ekki án undantekninga. Hvort einstaklingur fær vinnu eða ekki ræðst af mörgu. Eitt er framboð starfa. Eftir hrun hefur framboð starfa verið minna en eftirspurn í heildina séð. Vinna er ekki bara laun eða ráðstöfunartekjur. Hún er líka þátttaka í samfélaginu. Vinnan er leið til að komast út úr einangrun heimilisins. Þótt vinnuálag geti verið mikið og vinnuaðstæður er það samt sem áður betra en að vera án vinnu. Fjölmargar rannsóknir félagsvísindamanna sýna fram á slæmar afleiðingar atvinnuleysis fyrir einstaklinginn. Kannski borgarfulltrúinn ætti að kynna sér þær.

Með lögum skal land byggja. Fyrir og eftir hrun?

Margt bendir nú til þess að ýmsir hafi ekki farið að lögum í viðskiptum fyrir hrun. Fjöldi mála í rannsókn, ákærur og dómar í einstökum málum virðist benda til þess. Oft er hruninu líkt við náttúruhamfarir með réttu eða röngu. Stjórnmálamenn líkja starfi sínu eftir Hrun við rústabjörgun. Björgunarstörf á Íslandi eru styrkt af almannafé og að mestu unnin í sjálfboða vinnu. Nú um stundir vinnur hluti lögmannastéttarinnar við einhvers konar rústabjörgun talað í líkingamáli. Þrotabú eru rústir fyrrverandi starfandi fyrirtækja og fjármálastofnana. Skilanefndir eru þá nokkurs konar björgunarsveitir sem sjá til þess að allir fái réttláta meðferð og það sem þeir eiga rétt á samkvæmt lögum. Undanfarið hafa verið fréttir af afkomu nokkurra lögmannsstofa. Logos, Lex BBA legal og Landslög högnuðust um rúmlega 1.5 milljarð eftir skatt árið 2012 samkvæmt Morgunblaðinu í dag.  Arðgreiðslur til eigenda námu 1.16 milljörðum á síðasta ári. Nú eru sígild svör við þessu: laun íslenskra sérfræðinga á þessu sviði eru sambærileg launum erlendra sérfræðinga. Hitt svarið: á síðasta ári var mikil yfirvinna og mjög lítið um frí. Sumarleyfi var ekki í myndinni... Það er nú gott og blessað. Mannlífið hefur sín lögmál og líf dýranna sín lögmál. Þegar ljónið hefur rifið í sig bráðina og heldur brott mætir hrægammurinn á svæðið.

Er fjölgun bótaþega ógnvekjandi?

Umræða um bótaþega tekur oft á sig einkennilegar myndir. Hugtökum er ruglað saman og fordómar eru ótrúlega lífsegir. Fordómar eru af mörgum toga. Í öllum samfélögum eru sterkir fordómar gegn fátæku fólki. Fordómar birtast í allri framkomu og viðmóti fólks.  En hverjar eru nú staðreyndir í þessu máli? Árið 2012 voru örorkulífeyrisþegar 15526. Þeir sem fengu greiddan ellilífeyri voru 27023. 2007 fengu 13316 greiddan örorkulífeyri og árið 2000 voru þeir 9329. Bótaflokkar eru margir. 2012 fengu 9212 barnalífeyri. Nú er flókið að átta sig á merkingu talna. Árið 2011 voru 7.1% þeirra sem eru eldri en 75 ára í hættu á fátækt eða félagslegri einangrun hér á landi. Það er mjög lágt í alþjólegum samanburði. Árið 2008 voru örorkulífeyrisþegar 7.3% íbúa en 2011 voru þeir 8.3%. Frá 2008 hefur örorkulífeyrisþegum fjölgað um 2.5% á ári að meðaltali. Eftir 2005 hægir mjög mikið á fjölgun örorkulífeyrisþega. Frá 2002 til 2004 var árleg fjölgun um 7%. Þetta leiðir hugann að því hvert er samband atvinnulífs, vinnuskipulags og örorku.

Fólksfjöldi á Íslandi fyrir og eftir 2013.

Samkvæmt tölum Hagstofunnar búa nú 325010 hér á landi. Erlendir ríkisborgarar eru 22760. Á höfuðborgarsvæðinu búa 208210 eða 64% af öllum íbúum landsins. Brottfluttir íslendingar voru 170 fleiri en aðfluttir á þriðja ársfjórðungi. Danmörk er nú helsti áfangastaður brottfluttra en þeir voru samtals 1370 á þriðja ársfjórðungi. Breytingar á fólksfjölda og samsetningu hans eru grundvallaratriði í hverju samfélagi. Meðalaldur íslensku þjóðarinnar er að hækka. 65 ára og eldri eru nú 21% af aldurshópnum 20 til 64 ára en hlutfallið var 13% 1950. Meðalaldur Íslendinga nú eru 37 ár en var 30 ár 1950. 1. jan 1703 voru Íslendingar 50358 samkvæmt gagnmerku og einstöku manntali. Aldamótaárið 1900 eru landsmenn 77967. Vélvæðing sjávarútvegsins er að hefjast og landið tekur risastökk fram í nútímann.  Hagstofan hefur sett fram þrjár spár um þróun mannfjöldans fram til 2061. Samkvæmt miðspá verður mannfjöldinn 352000 eftir áratug. 379000 eftir tvo áratugi og um miðja öldina verður talan 415000.

 

Leyndarmál fjármálamarkaða og verðlaunahagfræðingar.

Fama , Hansen og Shiller fengu Nóbelsverðlaunin í ár fyrir mjög mismunandi kenningar um fjármálamarkaði. Fama hélt því fram að verð endurspeglaði nákvæmlega tiltækar upplýsingar en Shiller sýndi fram á að verð viki frá því sem skynsamlegt(rational) væri. Ríkjandi stefna í hagfræðinni (mainstream) gat ekki séð fyrir kreppuna 2008. Shiller varaði hins vegar við fasteignabólunni og komandi kreppu. Fama hefur rétt fyrir sér að því leyti að ákaflega erfitt er að spá fyrir um verðbreytingar til skamms tíma. þar á við samlíkingin um apann sem kastar pílunni. Til er annar brandari um tilgátuna um skilvirka markaðinn. Hagfræðingur sem aðhyllist tilgátuna gengur á götu með kunningja sínum. Þeir sjá peningaseðil á götunni og kunningunn ætlar að taka hann upp en þá kemur svarið: þetta er óþarfi. Seðilinn er falsaður annars lægi hann ekki þarna. Nú eru veðreiðar og fjárfestingar álíka havð óvissuna varðar. En þá vaknar önnur spurning: eru fjármálamarkaðir skilvirkir og hagkvæmir fyrir þjóðfélagið í heild sinni? Fama segist ekki vita havð veldur kreppum enda sé hann ekki að fást við heildar(macro) vandamál! Shiller hefur hins vegar skýringar á kreppum . Árið 2000 skrifaði hann bók og hélt því fram að verðbréf væru alltof hátt skráð. Það er óskynsamleg hegðun fjárfesta, ofmat á eigin getu og hjarðhegðun, sem leiðir af sér kreppur. Shiller ritaði bók um efnið með G Ackerlof. Sá hinn sami er eiginmaður Jane Yellen nýskipuðum Seðlabankastjóra. Lítill klúbbur, ekki satt? Shiller og Ackerlof vilja útskýra hegðun á markaði og þá er gripið til óvissuhugtaksins og sálfræði. Nú er það "animal spirit" neytenda sem skýrir hegðun þeirra. Það undarlega er að hagfræðingarnir hafa engar lausnir. Þeir vilja meiri markað. Shiller telur kerfið vera opin og stéttir eru ekki lokaðar heildir. Allir geta í krafti þekkingar og aðstöðu stofnað banka. Þú þarft ekki að vera fæddur ríkur!! Hann telur að fjármálaheimurinn muni verða lýðræðislegri. Shiller telur að banka og fjármálastofnanir eigi að hafa félagsleg markmið en ekki eingöngu hugsa um hagnað. Ljónið á ekki að beita klóm og kjafti þegar það ræðst á bráðina. 

 

62 þúsund manns á atvinnuleysisskrá.

Frá því haustið 2008 hafa 62000 verið á atvinnuleysisskrá í skemmri eða lengri tíma. Talan virðist há en er í raun mjög eðlileg. Hún sýnir að sem betur fer eru langtímaatvinnulausir ekki stór hópur. Atvinnulausir eru gegnumstreymishópur. Í september 2008 er atvinnuleysi 1.3%. Í apríl 2009 er það orðið 9.1%. Í febrúar 2010 er það 9.3%. Í febrúar 2013 er það 5.5% og í júlí síðastliðnum mældist það 3.9%. Tölfræði er tölfræði og forseti ASI telur raunverulegt atvinnuleysi vera 10-12%. Einn hluti málsins er skilgreiningarvandi að sjálfsögðu. Árið 2009 var meðalfjöldi atvinnulausra á mánuðu 13407. Hvað vinnumarkaðinn varðar var það botn kreppunnar.