Staðan á vinnumarkaði í ágúst 2013.

Það er að lifna yfir vinnumarkaðinum. Í ágúst voru 8300 atvinnulausir eða 4.% en voru fyrir ári 10100 eða 5.7%. Í ágúst voru starfandi 180 þúsund eða en fyrir einu ári voru það 166300. Atvinnuleysi kvenna hefur minnkað um 2.5%. Utan vinnumarkaðar eru 38700. Sem sagt ; fjöldi á vinnumarkaði er að vaxa, fjöldi starfandi er að aukast, fjöldi utan vinnumarkaðar er að minnka og atvinnulausum er að fækka. Allar breytingar eru litlar.  Heildarvinnustundum eða ársverkum hefur fjölgað um 3.4%. Þessi jákvæða þróun er nokkuð á skjön við þróun annarra stærða. Einkaneysla hefur dregist saman það sem af er árinu og kortavelta minnkað. Ferðum  Íslendinga til útlanda hefur fækkað það sem af er árinu. Atvinnuvegafjárfesting, önnur en skip og flugvélar, jókst hins vegar það sem af er árinu. Misvísun talna getur stafað af skekkju í þeim sjálfum.

Goðsagnir um Hrunið 2008.

Fall íslenska bankakerfisins hafði víðtækar afleiðingar í þjóðlífinu og vakti víða mikla athygli erlendis. Útlendingar hafa ekki beinan aðgang að íslenskum veruleika og heimildum. Eitthvað mun því brenglast og skolast til. Slíkt þjóðfélagslegt umrót er jarðvegur fyrir myndun goðsagna sem eru nokkurs konar helgisögur nútímans. Ein slík goðsaga er að íslenska ríkið hafi ákveðið að láta bankana falla. Í reynd var aldrei um neitt val að ræða. Efnahagsreikningur bankanna var margföld landsframleiðsla Íslands og enginn möguleiki að koma þeim til bjargar. Tilraunir voru gerðar til að bjarga hluta kerfisins en þær voru vonlausar. Önnur goðsögn er sú að ríkisvaldið hafi ekki borið neinn skaða af falli bankanna. Þetta er rangt. Beinn kostnaður ríkissjóðs var á bilinu 20% til 25% af landsframleiðslu. Þriðja goðsögn er að Íslendingar muni aldrei greiða eina einustu krónu til breskra og hollenska aðila vegna Icesave. Greiðslur Landsbankans til þrotabús gamla Landsbankans eru hluti af þessum greiðslum. Um er að ræða stórt skuldabréf sem verður greitt 2014 til 2018. Upphæðin er 5% af vergri landsframleiðslu á hverju ári. Fjórða goðsögn er að krónan hafi bjargað Íslandi. Samhliða hruni bankanna  hrundi krónan. Sýnt hefur verið að krónan er sjálfstæður sveifluvaldur. Lágt raungengi er hagstætt útflutningsgreinum og sú hefur reyndin orðið. Ferðaþjónustan hefur vaxið en heildarkvóti breytist ekki sveiflur í gengi og áliðnaðurinn á í djúpri og langvarandi kreppu. Krónan er í höftum og gjaldeyrishöftin eru kostnaðarsöm og hindra fjárfestingar.Kostnaður við að viðhalda örmynt er mikill. Það er því líklegt að kostnaðar og ávinnings greining leiði í ljós að krónan ein hafi ekki bjargað Íslandi. Fimmta goðsögn. Ríkir og fjársterkir voru varðir eftir hrun. Almenn niðurfelling skulda um t.d. 25% hefði bitnað á lífeyrissjóðum og á endanum á rétthöfum lífeyrisréttinda. Hún hefði auk þess komið mjög misjafnt niður á tekju-og eignahópum. Sjötta goðsögn. Áætlun AGS og framkvæmd hennar hafði neikvæð áhrif. Hún vann gegn uppbyggingu. Reyndin var sú að stefna stjórnvalda var ekki hörð niðurskurðarstefna heldur var skorið niður samhliða því að örfa hagkerfið með aðgerðum í anda Keynes. (Eigin túlkun á örfáum atriðum úr grein Þórólfs Matthiassonar. Hagfræðistofnun. Vinnuplagg. Ágúst 2013.)

Breytir Sigurður Ingi stjórnskipan landsins?

Á vef Umhverfis- og auðlindaráðuneytis má lesa að lög um náttúruvernd  frá 2013 verði "afturkölluð". Þar segir að ráðherrann hafi ákveðið að "afturkalla" lög sem samþykkt voru á Alþingi í vor. Orðalag er eitt og það getur verið óheppilegt og sérkennilegt. Það getur lýst valdhroka og þjösnagangi þess sem situr í valdastól. Auðvitað er minnst á það í tilkynningunni að ráðherran hyggist leggja fram frumvarp á Alþingi en miðað við samhengið mætti ætla að það væri nánast formsatriði. Hvaða ályktanir má draga af þessu? Hátt hreykir heimskur sér eða dramb er falli næst?

Hvað er Amgen?

Amgen er bandarískt fjölþjóðlegt lyfjafyrirtæki. Það er stærsta líftæknifyrirtæki heims. Starfsmenn þess eru um 17000. Það hefur margvíslegt samstarf við fyrirtæki um allan heim. Fyrirtækið hefur verið gagnrýnt fyrir ýmislegt. Árið 1998 var fyrirtækið ákært fyrir rangar staðhæfingar um epogen og neupogen. Tveimur árum síðar greiddi fyrirtækið háa sekt. Fyrirtækið studdi E Kennedy með 5 milljón dollara framlagi. Þingmaðurinn lagði fram frumvarp sem tryggði Amgen og nokkrum öðrum fyrirtækjum sérleyfi á ákveðnum vörum. 2010 eyddi fyrirtækið 10.2 milljónum dollara í "lobbyisma". 2012 var fyrirtækið uppvíst að ólöglegri markaðssetningu. Á fyrstu árum fyrirtækisins átti það þátt í að þróa stera(?) sem hjólreiðamenn eins og L Armstrong notuðu síðar. 2013 var þróun lyfsins sensipar stöðvuð eftir dauðsfall í tilraun.(wikipedia.org)

Íslensk leið úr kreppu eða ekki ?

Krónan er bæði góð og slæm. Hrun hennar hafði skelfilegar afleiðingar fyrir þá sem tóku verðtryggð lán og marga fleiri. En hrun krónunnar hjálpaði útflutningsgreinum vöru og þjónustu. Lágt raungengi þýðir að öðru jöfnu að samkeppnishæfi landsins vex. Það var Íslandi mjög hagstætt að þjóðir Norður Evrópu fóru ekki í djúpa kreppu eins og Ísland, Írland og ríki Suður Evrópu. Atburðir hafa góð og slæm áhrif. Hrunið hafði skelfilegar afleiðingar en um leið var það mikil auglýsing fyrir landið. Ísland varð forsíðufrétt í öllum fjölmiðlum. Gosið í Eyjafjallajökli olli margvíslegu tjóni hér og í öðrum löndum. En gosið var einnig mikil auglýsing fyrir landið og ein sú stærsta sem ferðaþjónustan hefur nokkurn tíma fengið. Landið hefur búið við höft en einnig háa vexti. Við slíkar aðstæður ættu háir vextir að vera óþarfir og gagnlausir en stefna AGS var að hafa háa vexti. Háir vextir hægja á hagkerfinu og gera framleiðslukostnað dýrari. Einhver fyrirtæki geta ekki staðið undir slíku. Leiða má að því líkum að stjórnvöld hafi ekki beitt sér nægilega gegn bönkunum og vogunarsjóðunum. Eiginfjárhlutfall banka er venjulega 8% en eftir hrun varð það hér 16%. Bankarnir gátu því safnað peningum og geymt þá á vöxtum hjá Seðlabankanum. Þeir peningar nýttust ekki til atvinnuuppbyggingar og til þess að koma atvinnulífinu af stað. Það er merkileg mótsögn en íslensku bankarnir sem hrundu eins og spilaborgir bera nú af hvað góða afkomu varðar í alþjóðlegum samanburði. Allar kreppur eru eins í gundvallaratriðum og íslenska kreppan er að flestu leyti dæmigerð fjármálakreppa. Gjaldeyrisvarasjóður Seðlabankans er stór en hann er fenginn að láni. Slíkt hefur vaxtagjöld í för með sér sem eru hærri en hugsanlegar tekjur. Gjaldeyrisvarasjóður sem byggist á sparnaði eða hagstæðum viðskiptajöfnuði er auðvitað af hinu góða. Fjárfesting á Íslandi-bæði innlend og erlend- er hættulega lítil. Við erum á svipuðu róli og Grikkland. Gjaldeyrishöftin eru eins og viðvörunaarmerki til erlendra fjárfesta : komið ekki hingað! Það er engin séríslensk leið útúr kreppunni. ( Viðtal við Jón Daníelson í þættinum Sprengisandi.)

Þýskir jafnaðarmenn: stöðvum niðurskurð og sköpum atvinnu fyrir ungt fólk.

Líklega munu hægri flokkarnir og jafnaðarmenn reyna stjórnarmyndun fyrst. Pókerspilið er hafið. Jafnaðarmenn sem lengi hafa gagnrýnt niðurskurðarstefnu og aðhaldsstefnu A Merkel vilja breytta stefnu í Evrópumálum. Þeir vilja stöðva niðurskurð hjá hinu opinbera og hefja markvissa baráttu gegn því gríðarlega vandamáli sem atvinnuleysi ungs fólks er í löndum Suður Evrópu. Margir áhrifamenn í hægri flokkunum tala fyrir samstarfi við jafnaðarmenn en útiloka Græningja. Þeir telja að samstarf Þjóðverja og ríkja í Suðurevrópu-Grikkland, Spánn og Portúgal-muni ganga betur með jafnaðarmenn í ríkisstjórn. Í Þýskalandi er Merkel kölluð gælunafninu Mutti eða mamma. Nöfnin sem hún er nefnd í Grikklandi eru ekkert þessu lík.

Frýs hagkerfið 2014?

Yngvi Harðarson hagfræðingur er stofnandi og framkvæmdastjóri ráðgjafafyrirtækis á svið fjármála. Fyrirtækið heitir því frumlega nafni Analytica. Í frétt nr 6 er spáð í ástand og horfur í efnahagsmálum. Því er spáð að hagvöxtur á þessu ári verði 1%-2% og umtalsverðar líkur eru á samdrætti á næsta ári. Samdráttur mun hefjast á tveimur næstu mánuðum. Spánni til grundvallar liggja gögn um aflamagn, innflutning, debetkortaveltu,ferðamannafjölda, væntingavísitölu Gallup og heimsvísitölu hlutabréfa(!). Leiðandi hagvísir gefur til kynna að á næsta ári verði samdráttur. Leiðandi hagvísir á að nema þætti sem hafa áhrif á framleiðslu eða breytingar á framleiðslu. Um spár í hagfræði hefur ýmislegt verið sagt. Hagfræðin er félagsvísindi og um leið og spáin er komin fram og orðin opinber hefur hún áhrif á gerendur í hagkerfinu. Mikilvægustu gerundur eru þeir sem stjórna eða hafa áhrif á fjárfestingar. Þeir eiga næsta leik. 

 

Er evran góð fyrir Þýskaland?

AfD flokkur evruandstæðinga náði athyglisverðum árangri í kosningnum þótt þeir næðu ekki manni á þing. Menntamenn og smáatvinnurekendur hafa verið áberandi í flokknum. Það er því eðlilegt að spyrja hver reynsla Þýskalands af evrunni og evrusvæðinu sé. Stutta svarið er : reynslan er góð og hagkerfið hefur dafnað. Öll stutt svör eru einföldun og það er þetta líka. Þýsk fyrirtæki hafa hagnast mikið á þeim möguleikum sem felast í sameiginlegum markaði og sameiginlegri mynt. Evrusvæðið er myndað 1999 og hagnaðarhlutfall þýskra fyrirtækja hækkar jafnt og þétt eftir tilkomu svæðisins. Útflutningur vara og fjárfestingar skiluðu miklum arði. Þýsk fyrirtæki gátu flutt starfsemi sína til landa Austur Evrópu þar sem framleiðslukostnaður(laun) voru miklu lægri en í heimalandinu. Mikilvægast var þó að hótunin um að flytja störfin úr landi hélt öllum launakröfum í Þýskalandi í skefjum. Hlutfallslegur launakostnaður fór stöðugt lækkandi og atvinnuleysið minnkaði mikið samtímis. 25% fólks á vinnumarkaði eru nú á lágum launum. (Minna en 2/3 af miðgildi).Þetta er mjög hátt hlutfall miðað við önnur lönd á evrusvæðinu. Fjöldi þeirra sem vinnu hlutastörf eða er ráðinn til skamms tíma hefur þrefaldast á síðustu 10 árum.  Samkeppnishæfni Þýskalands byggist þannig m.a. á lágum launum. Á tímabili evrusvæðisins hefur landsframleiðsla á mann aukist um 33% en hins vegar eru raunlaun lægri en það voru 1999. Til lengri tíma litið á Þýskaland við ýmsa erfiðleika að etja. Meðalaldur þjóðarinnar er hár og fer hækkandi. Samkeppni frá Kína og öðrum ríkjum Asíu mun fara vaxandi. Kostnaðurinn við að halda evrusvæðinu mun vaxa.

Hvað er að Útlendingastofnun? 2. hluti.

Haustið 2005 virðast verða miklar breytingar á vinnulagi Útlendingastofnunar og Vinnumálastofnunar. Innflytjendum má skipta í tvo stóra hópa. Annars vegar er sá hópur sem kemur af EES svæðinu. Í EES samningi er kveðið á um frjálst flæði vinnuafls og ríkjum ESB hefur fjölgað mikið á undanförnum áratugum. Hinn hópurinn kemur frá löndum utan EES svæðis og lög og reglur um þennan hóp hafa íslensk stjórnvöld sótt aðallega til Danmerkur og Noregs. Löggjöf þessara landa er mjög ströng í innflytjendamálum sem er þó nokkuð háð túlkun. Í þessum málaflokki hafa íslensk stjórnvöld ekki mótað sjálfstæða stefnu. Breytingin haustið 2005 hafði það í för með sér að mjög erfitt eða nánast útilokað var fyrir fólk utan EES svæðisins að flytjast inn í landið. Lög voru túlkuð eins þröngt og hægt var og öllum lagaklækjum beitt. Ætla má að stjórnsýslan (og stjórnvöld?) hafi óttast mikinn straum fólks frá nýjum aðildarríkjum ESB. Útlendingastofnun heyrir undir innanríkisráðuneytið. Innanríkisráðherra hefur reglugerðarvaldið og ljóst að ráðherrann getur haft afgerandi áhrif á innrastarf og vinnulag stofnunarinnar. Vinnumálastofnun heyrir hins vegar undir félagsmálaráðuneytið.

Hvað er að Útlendingastofnun? 1. hluti.

Stofnunin er ein af undirstofnunum innanríkisráðuneytisins. Hún var stofnuð 1937. Starfsemi henni var endurskipulögð 1939 af Agnari Kofoed-Hansen. Hann lagði til að stofnuð yrði eftirgrenslandeild og hún yrði hluti af Útlendingaeftirlitinu. Hann hafði um sumarið 1939 verið sendur á námskeið hjá SS-sveitum þyskra nasista og að námskeiði loknu var hann skipaður lögreglustjóri.  Þessi námsferð til Þýskalands vakti athygli og umræður á sínum tíma. Þjóðviljinn skrifaði harðorðar greinar og Einar Olgeirsson krafðist rannsóknar á starfsemi  nasista hér á landi. Stofnun hét Útlendingaeftirlitið fram til 2002.